ممکن است شما یا یکی از عزیزانتان با اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) یا اختلال پرخوری عصبی (BED) دست‌وپنجه نرم کنید. در چنین شرایطی، احتمالاً نام داروی «ویاس» را شنیده‌اید.
ویاس که با نام‌های تجاری دیگری مانند اتوانس نیز شناخته می‌شود، دارویی محرک برای سیستم عصبی مرکزی است که در درمان این اختلالات کاربرد دارد. اما ویاس دقیقاً چیست، چگونه عمل می‌کند و چه کاربردها و عوارضی دارد؟ در این مقاله قصد داریم به‌تمامی این پرسش‌ها پاسخ دهیم.
همراه ما باشید تا با این داروی مهم بیشتر آشنا شوید و دریابید که چگونه می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی افراد مؤثر باشد. در ادامه به جنبه‌های مختلف ویاس می‌پردازیم و اطلاعات جامعی در این زمینه به شما عزیزان ارائه می‌دهیم.
ویاس چیست؟
ویاس (Lisdexamfetamine) یک داروی محرک سیستم عصبی مرکزی است که برای درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان تجویز می‌شود.
این دارو به‌صورت یک پیش‌دارو عمل می‌کند، به این معنا که پس از مصرف در بدن به دکستروآمفتامین تبدیل می‌شود؛ ترکیبی که با افزایش میزان مواد شیمیایی مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز موجب بهبود تمرکز، کاهش بی‌قراری و کنترل رفتارهای بیش‌فعالی می‌گردد. علاوه بر این، ویاس همچنین در درمان اختلال پرخوری عصبی متوسط تا شدید کاربرد دارد.
کارکرد خاص ویاس باعث می‌شود که برخلاف تصور برخی، در افراد مبتلا به ADHD باعث کاهش جنب‌وجوش و افزایش تمرکز شود، درحالی‌که در افراد بدون این اختلال می‌تواند اثر برعکس، یعنی افزایش بی‌قراری، داشته باشد.
البته به دلیل تحریک سیستم عصبی، ویاس می‌تواند پتانسیل وابستگی و سوءمصرف نیز داشته باشد و مصرف آن باید تحت‌نظر پزشک و با رعایت دوزهای تجویزی باشد. این دارو در ایران با نام‌های ویاس و اتوانس موجود است و در دوزهای مختلف به‌صورت کپسول عرضه می‌شود.
✅ مقاله پیشنهادی: مرکز ترک اعتیاد بانوان تهران
اشکال دارویی ویاس
ویاس به‌صورت‌های مختلف دارویی عرضه می‌شود تا نیازهای متنوع بیماران را پوشش دهد و مصرف آن راحت‌تر و مؤثرتر باشد. عمدتاً ویاس در قالب کپسول‌های خوراکی تولید می‌شود که به‌تدریج در بدن جذب شده و اثر طولانی‌مدتی دارند.
این کپسول‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که دارو به آرامی آزاد شود و سطح ثابت‌تری از دارو در خون ایجاد گردد که این موضوع به کاهش نوسانات اثر دارو کمک می‌کند. در ادامه اشکال مختلف دارویی ویاس را مشاهده خواهید کرد:
- کپسول ویاس با آزادسازی تدریجی: رایج‌ترین شکل دارویی ویاس است که به‌صورت کپسول‌های قابل بلعیدن عرضه می‌شود و به آرامی در دستگاه گوارش تجزیه شده و دارو را به‌تدریج آزاد می‌کند. این ویژگی موجب می‌شود اثربخشی دارو تا ۱۰ تا ۱۲ ساعت ادامه یابد و نیاز به مصرف مکرر در طول روز کاهش پیدا کند.
- ویاس جویدنی (Chewable tablets): در برخی بازارها ممکن است نسخه‌هایی از ویاس به‌صورت قرص جویدنی موجود باشد که برای افرادی که در بلعیدن کپسول مشکل دارند، مناسب است. این شکل از مصرف با سرعت بیشتری جذب می‌شود؛ اما طول مدت اثر آن معمولاً کمتر از کپسول است.
- محلول خوراکی: این شکل دارویی به ندرت مورداستفاده قرار می‌گیرد و ممکن است برای کودکانی که قادر به بلعیدن کپسول یا قرص نیستند، تجویز شود. محلول خوراکی سرعت جذب بالاتری دارد؛ ولی کنترل دقیق دوز در آن اهمیت بیشتری دارد.
کاربردهای ویاس چیست؟
همان‌طور که اشاره کردیم، این دارو کاربردهای مختلفی دارد. ویاس به طور عمده برای درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان کاربرد دارد و به بهبود تمرکز، کاهش تحریک‌پذیری و کنترل رفتارهای همراه با بیش‌فعالی کمک می‌کند.
علاوه بر این، ویاس برای درمان اختلال پرخوری عصبی (Binge Eating Disorder) نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند تمایل فرد به خوردن مقادیر زیاد غذا در بازه‌های کوتاه را کاهش دهد. این دارو با اثرگذاری مستقیم بر سیستم عصبی مرکزی، باعث بهبود کیفیت زندگی بیماران می‌شود، اما باید تحت‌نظر پزشک و در دوزهای مشخص مصرف شود.
- درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD): ویاس با افزایش فعالیت مواد شیمیایی مغزی، توانایی تمرکز و کنترل رفتار را در افراد مبتلا به ADHD بهبود می‌بخشد و علائم مانند حواس‌پرتی، بیش‌فعالی و تکانشگری را کاهش می‌دهد.
- درمان اختلال پرخوری عصبی (Binge Eating Disorder): این دارو به کاهش تکرر و شدت حملات پرخوری کمک می‌کند و در بهبود کنترل اشتها و کاهش وزن مؤثر است.
- موارد مصرف خارج از برچسب (Off-label): گاهی در برخی موارد خاص و با نظر پزشک، ویاس ممکن است برای مشکلات دیگری مانند افسردگی مقاوم به درمان یا نارکولپسی تجویز شود، اما این کاربردها رسمی و رایج نیستند.
عوارض مصرف ویاس
مصرف ویاس ممکن است باعث بروز برخی عوارض جانبی شود که شدت و نوع آن‌ها در افراد مختلف متفاوت است. رایج‌ترین عوارض شامل بی‌خوابی، کاهش اشتها، خشکی دهان، سردرد و افزایش ضربان قلب می‌باشند.
در برخی موارد، مصرف این دارو می‌تواند باعث افزایش فشارخون، اضطراب، تحریک‌پذیری و مشکلات گوارشی مانند درد معده یا تهوع شود. به همین دلیل، مصرف ویاس باید تحت‌نظر دقیق پزشک باشد تا در صورت بروز هرگونه عارضه جدی، اقدامات لازم به موقع انجام شود. در ادامه مهم‌ترین عوارض مصرف ویاس را مشاهده خواهید کرد:
- بی‌خوابی: یکی از شایع‌ترین عوارض است که به دلیل خاصیت محرک ویاس به وجود می‌آید و می‌تواند کیفیت خواب را کاهش دهد.
- کاهش اشتها و کاهش وزن: این دارو اشتها را کم می‌کند که ممکن است منجر به کاهش وزن ناخواسته شود، به‌ویژه در کودکان.
- خشکی دهان: احساس خشکی و ناراحتی در دهان که ممکن است باعث مشکلاتی در صحبت‌کردن و بلعیدن شود.
- سردرد: برخی افراد پس از مصرف ویاس دچار سردرد می‌شوند که معمولاً گذرا است.
- افزایش ضربان قلب و فشارخون: این اثرات ممکن است در برخی بیماران خطرناک باشند، به خصوص کسانی که مشکلات قلبی دارند.
- اضطراب و تحریک‌پذیری: مصرف ویاس می‌تواند باعث افزایش اضطراب و تحریک‌پذیری شود و در موارد نادر به بروز اختلالات روانی منجر شود.
- مشکلات گوارشی: مانند درد معده، تهوع یا استفراغ که ممکن است در برخی افراد رخ دهد.
تداخل‌های دارویی ویاس
حتما این سؤال برایتان ایجاد شده که آیا مصرف ویاس با داروهای دیگر تداخل دارد یا خیر؟ ویاس می‌تواند با برخی داروها و مکمل‌ها تداخل داشته باشد که این موضوع می‌تواند اثر دارویی ویاس را کاهش دهد یا خطر بروز عوارض جانبی را افزایش دهد.
به همین دلیل، قبل از شروع مصرف ویاس، باید تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را به پزشک اطلاع دهید تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود. در ادامه، برخی از مهم‌ترین تداخل‌های دارویی ویاس به‌صورت فهرست آورده شده است.
- داروهای ضدافسردگی مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) مانند فنلزین و ترانیل سیپرامین: مصرف هم‌زمان با ویاس می‌تواند باعث افزایش خطر فشارخون بالا و مشکلات جدی قلبی شود.
- داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAs) مانند آمی‌تریپتیلین: ممکن است اثرات محرکی ویاس را افزایش دهد و احتمال عوارض جانبی قلبی را بالا ببرد.
- داروهای ضدافسردگی SSRI مانند فلوکسیتین و سرترالین: مصرف هم‌زمان ممکن است خطر سندرم سروتونین را افزایش دهد.
- داروهای ضدصرع مانند فنوباربیتال و فنی‌توئین: ممکن است سطح داروی ویاس در خون را کاهش دهند و اثر آن را کم کنند.
- داروهای ضد فشارخون: ویاس ممکن است اثربخشی این داروها را کاهش دهد و فشارخون را افزایش دهد.
- داروهای آنتی‌هیستامین و داروهای خواب‌آور: مصرف هم‌زمان ممکن است اثرات متضادی ایجاد کند و باعث خواب‌آلودگی یا کاهش اثربخشی ویاس شود.
- الکل: مصرف هم‌زمان الکل با ویاس توصیه نمی‌شود، زیرا الکل می‌تواند عوارض جانبی دارو را افزایش دهد و سلامت کبد را تهدید کند.
✅ مقاله پیشنهادی: دکتر فوق تخصص ترک اعتیاد
آیا ویاس اعتیادآور است؟
ویاس به عنوان یک داروی محرک سیستم عصبی مرکزی، پتانسیل اعتیادآوری دارد و مصرف نادرست یا خودسرانه آن می‌تواند منجر به وابستگی جسمی و روانی شود. بااین‌حال، وقتی ویاس تحت‌نظر پزشک و با دوزهای صحیح مصرف شود، خطر اعتیاد بسیار کاهش می‌یابد.
استفاده بیش از حد، افزایش دوز بدون مشورت یا مصرف طولانی‌مدت بدون نظارت می‌تواند احتمال سوءمصرف و اعتیاد را بیشتر کند. بنابراین، رعایت دقیق دستورات پزشک و پیگیری دوره درمان از اهمیت زیادی برخوردار است تا از عوارض نامطلوب و وابستگی جلوگیری شود.
روش‌های ترک ویاس
ترک ویاس نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و حمایت پزشکی است، زیرا قطع ناگهانی دارو می‌تواند منجر به بروز علائم ترک مانند خستگی شدید، افسردگی، اضطراب و تغییرات خلقی شود. برای جلوگیری از این مشکلات، معمولاً پزشکان دوز دارو را به‌تدریج کاهش می‌دهند تا بدن فرصت تطبیق پیدا کند.
در این مسیر، دریافت حمایت روانشناسی و همراهی متخصصان ترک اعتیاد اهمیت زیادی دارد. بهترین و امن‌ترین راه برای ترک ویاس، مراجعه به مراکز تخصصی مانند کلینیک طلوع است که خدمات درمانی جامع و فردی‌سازی شده را ارائه می‌دهند و می‌توانند با نظارت پزشکی دقیق به بهبودی کامل کمک کنند.
از جمله بهترین روش‌های ترک ویاس موارد زیر است:
- کاهش تدریجی دوز دارو: پزشک به طور منظم میزان مصرف ویاس را کاهش می‌دهد تا علائم ترک به حداقل برسد.
- حمایت روانشناسی: جلسات مشاوره و روان‌درمانی به بیمار کمک می‌کند راهکارهای مقابله با وسوسه و فشار روانی‌های ناشی از ترک را بیاموزد.
- پشتیبانی پزشکی: پایش علائم و مدیریت عوارض جانبی ترک توسط تیم پزشکی موجب افزایش ایمنی و موفقیت در فرایند ترک می‌شود.
- برنامه‌ریزی فردی: با در نظر گرفتن شرایط جسمی، روانی و اجتماعی هر فرد، برنامه ترک شخصی‌سازی می‌شود تا بهترین نتیجه حاصل شود.
جمع‌بندی
ویاس یک داروی مؤثر در درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی و اختلال پرخوری عصبی است که اگرچه فواید زیادی دارد، اما مصرف نادرست آن می‌تواند عوارض جانبی جدی و حتی اعتیاد به دنبال داشته باشد.
آشنایی با این دارو، نحوه مصرف صحیح، عوارض احتمالی و تداخل‌های دارویی آن کمک می‌کند تا استفاده‌ای ایمن‌تر و آگاهانه‌تر داشته باشیم.
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان درگیر مصرف ویاس هستید و به دنبال راهی مطمئن برای توقف یا مدیریت این دارو می‌گردید، تیم کلینیک طلوع آماده همراهی و حمایت شماست. همین امروز با بهترین کلینیک ترک اعتیاد تهران تماس بگیرید تا با برنامه‌ای تخصصی و حمایتی، مسیر بهبودی را آغاز کنید.
