کراتوم شاید در نگاه اول یک گیاه بیخطر و طبیعی به نظر برسد، اما واقعیت این است که این ماده گیاهی میتواند در سکوت، یک وابستگی شدید جسمی و روانی ایجاد کند. بسیاری از مصرفکنندگان در ابتدا تصور میکنند مصرف محدود آن بیضرر است؛ اما بهتدریج در چرخهای گرفتار میشوند که ترک آن بدون کمک تخصصی بسیار دشوار خواهد بود. در سالهای اخیر، مصرف کراتوم بهعنوان «جایگزینی طبیعی برای مواد مخدر» بهشدت روبهافزایش است، درحالیکه عوارض آن بههیچعنوان طبیعی نیست.
کراتوم چیست؟
کراتوم (Kratom) گیاهی است بومی کشورهای جنوبشرقی آسیا مانند تایلند، مالزی و اندونزی که برگهای آن خاصیت محرک و مسکن دارد. نام علمی آن Mitragyna speciosa است.
در برگهای کراتوم ترکیباتی به نام میتراژینین (Mitragynine) و ۷-هیدروکسیمیتراژینین وجود دارد که روی گیرندههای اپیوئیدی مغز اثر میگذارند؛ همان گیرندههایی که داروهایی مثل مورفین یا کدئین هم به آنها متصل میشوند.
- در دوز پایین، کراتوم معمولاً اثر تحریککننده دارد و باعث افزایش انرژی، تمرکز و احساس سرخوشی میشود.
- در دوزهای بالا، اثر آن برعکس میشود و خاصیت آرامبخش و ضددرد پیدا میکند.
با این حال، مصرف مداوم یا زیاد کراتوم میتواند منجر به وابستگی، تهوع، یبوست، تعریق زیاد، بیخوابی و علائم ترک مشابه مواد مخدر شود.
منبع پیدایش کراتوم
مصرف کراتوم سابقهای طولانی در کشورهای آسیای جنوب شرقی دارد. بومیان تایلند و مالزی قرنهاست از برگهای تازه یا خشکشده آن برای کاهش خستگی، افزایش تمرکز و کنترل درد استفاده میکردند. اما در دهههای اخیر، مصرف این گیاه از حالت سنتی خارج شده و به شکلهای صنعتی، پودر، قرص و عصارههای بسیار غلیظ وارد بازار جهانی شد.
در آمریکا و اروپا، کراتوم در ابتدا بهعنوان «مکمل گیاهی بیخطر» تبلیغ میشد؛ اما بهسرعت مشخص شد که مصرف مداوم آن میتواند به وابستگی شدید و علائم ترک مشابه مواد مخدر کلاسیک منجر شود. بسیاری از کشورها قوانین سختگیرانهای برای واردات و فروش آن وضع کردهاند.
انواع روشهای مصرف کراتوم
نحوه مصرف کراتوم تأثیر زیادی بر شدت اثر، سرعت نشئگی و احتمال اعتیاد دارد. رایجترین روشها عبارتاند از:
- جویدن برگ تازه
در مناطق بومی جنوب شرق آسیا، سادهترین روش استفاده، جویدن مستقیم برگها است. مواد فعال از طریق مخاط دهان جذب میشوند و اثر نسبتاً آرام و طولانیمدتی ایجاد میکنند. - دمکردن بهصورت چای
بسیاری از مصرفکنندگان برگ یا پودر کراتوم را در آب داغ دم میکنند و مایع حاصل را مینوشند. این روش باعث جذب تدریجی ماده و اثر ملایمتر نسبت به روشهای غلیظتر میشود. - پودر و کپسول
در بازار غیرقانونی، کراتوم به شکل پودر یا کپسول فروخته میشود. در این حالت معمولاً دوز ماده بالا و کنترلنشده است و همین مسئله احتمال اعتیاد و اوردوز را افزایش میدهد. - عصاره تغلیظشده
خطرناکترین شکل مصرف کراتوم، استفاده از عصارههای غلیظ است. در این حالت، جذب مواد فعال بسیار سریع اتفاق میافتد و وابستگی میتواند ظرف مدت کوتاهی ایجاد شود.
علت اعتیادآوربودن کراتوم چیست؟
کراتوم با اتصال به گیرندههای اپیوئیدی مغز باعث ترشح دوپامین و ایجاد احساس آرامش و سرخوشی میشود. با تکرار مصرف، مغز به حضور آن وابسته میشود و بدون آن نمیتواند تعادل طبیعی خود را حفظ کند. همین وابستگی شیمیایی، علت اصلی اعتیادآور بودن کراتوم است.
علائم مصرف کراتوم
علائم مصرف کراتوم معمولاً بر اساس ظاهری و رفتاری قابلشناسایی هستند.
علائم ظاهری مصرف کراتوم
- مردمکهای تنگ یا غیرعادی
- تعریق زیاد و برافروختگی پوست
- تهوع یا استفراغ
- کاهش وزن و بیاشتهایی
- لرزش و بیقراری
علائم رفتاری مصرف کراتوم
- پرحرفی و سرخوشی بیدلیل
- کاهش تمرکز و نوسانات خلقی
- انزوا و دوری از جمع
- بیخوابی یا خوابآلودگی شدید
- ناتوانی در انجام کارهای روزمره بدون مصرف
عوارض مصرف کراتوم
کراتوم در دوزهای بالا یا مصرف طولانیمدت میتواند آسیبهای جدی جسمی و روانی ایجاد کند.
عوارض کوتاهمدت مصرف کراتوم
- تهوع و استفراغ
- خشکی دهان
- کاهش اشتها
- یبوست
- احساس گیجی و تعریق شدید
عوارض بلندمدت مصرف کراتوم
- آسیب کبدی (گزارش شده در موارد مزمن)
- مشکلات کلیوی
- افزایش خطر تشنج
- وابستگی روانی و جسمی
- افسردگی و اختلالات خلقی
نکته مهم این است که بسیاری از این عوارض در ابتدا خفیف به نظر میرسند، اما بهمرور میتوانند شدید و برگشتناپذیر شوند.
روش صحیح ترک کراتوم
ترک کراتوم بدون نظارت پزشکی معمولاً با بازگشت مصرف همراه است. چون این ماده روی گیرندههای اپیوئیدی اثر میگذارد، درمان آن مشابه ترک مواد افیونی است. طبق نتایج مطالعهای منتشر شده در Journal of Addiction Medicine، استفاده از پروتکلهای مشابه درمان اعتیاد به اپیوئیدها میتواند در ترک کراتوم مؤثر باشد.
روش خانگی یا مکملدرمانی بهتنهایی مؤثر نیست و حتی میتواند خطرناک باشد. بهترین راه، درمان تخصصی چندبُعدی زیر نظر پزشک است که شامل کنترل علائم ترک، دارودرمانی هدفمند و حمایت روانی میشود.
در کلینیک ترک اعتیاد طلوع، پروتکل درمانی شامل موارد زیر است:
- پایش پزشکی مداوم برای کنترل علائم ترک
- درمان دارویی تخصصی برای کاهش درد و بیقراری
- درمان رواندرمانی برای کنترل میل شدید به مصرف
- مشاوره خانوادگی برای حمایت اجتماعی
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با مصرف کراتوم درگیر هستید، همین حالا با کلینیک ترک اعتیاد طلوع تماس بگیرید تا از خدمات تخصصی ترک ایمن و بدون درد استفاده کنید.
جمعبندی
کراتوم یک گیاه با ترکیبات مخدرمانند است که میتواند باعث وابستگی شدید شود. تأثیر مستقیم آن بر گیرندههای مغزی باعث شده به یکی از خطرناکترین مواد قانونی در برخی کشورها تبدیل شود. ترک این ماده بدون کمک تخصصی بسیار سخت است، اما با درمان درست، بازگشت به زندگی سالم کاملاً ممکن است.
