بسیاری از افرادی که با اختلالات خواب، اضطراب یا افسردگی دستوپنجه نرم میکنند، نام «ترازودون» را شنیدهاند؛ دارویی که هم در حوزه روانپزشکی و هم در درمانهای خواب کاربرد گستردهای دارد. اما واقعیت این است که مصرف ترازودون بدون شناخت دقیق، میتواند پیامدهای جدی داشته باشد.
در این مطلب، همه چیز را درباره ترازودون به زبان ساده اما کاملاً علمی و کاربردی بررسی میکنیم تا اگر شما یا عزیزانتان از این دارو استفاده میکنید، با آگاهی کامل تصمیم بگیرید.
ترازودون چیست؟
ترازودون (Trazodone) یک داروی ضدافسردگی از گروه SARI (مهارکننده بازجذب سروتونین و آنتاگونیست گیرنده) است. بر اساس اطلاعات منتشرشده در MedlinePlus، ترازودون یکی از داروهای پرکاربرد در درمان اختلالات خلقی و بیخوابی محسوب میشود.
این دارو بیشتر برای درمان افسردگی، اضطراب و بیخوابی تجویز میشود و به دلیل اثر آرامبخش خود، در بیماران مبتلا به اختلالات خواب نیز بسیار پرکاربرد است. ترازودون برخلاف برخی داروهای خوابآور قوی، کمتر باعث وابستگی فیزیکی میشود، اما همچنان مصرف آن نیازمند نظارت دقیق پزشک است.
کاربردها و موارد مصرف ترازودون
ترازودون یکی از داروهای پرکاربرد در حوزه روانپزشکی است که برخلاف بسیاری از داروهای خوابآور و ضدافسردگی سنتی، با اثرگذاری چندجانبه میتواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. پزشکان این دارو را با اهداف درمانی متفاوتی تجویز میکنند که مهمترین آنها عبارتاند از:
- درمان افسردگی و اختلالات خلقی
کاربرد اصلی ترازودون درمان افسردگی است. این دارو با افزایش سطح سروتونین در مغز، خلقوخو را متعادل میکند و به کاهش احساس غم، ناامیدی و بیانگیزگی کمک میکند. برخلاف داروهای ضدافسردگی محرک، ترازودون خاصیت آرامبخشی دارد و برای افرادی که افسردگیشان با بیخوابی و اضطراب همراه است بسیار مناسب است. معمولاً پس از ۲ تا ۴ هفته مصرف منظم، اثرات ضدافسردگی دارو به شکل قابلتوجهی نمایان میشود. - کاهش اضطراب و تنشهای روانی
ترازودون اثر ضداضطراب مشخصی دارد. این دارو با تنظیم انتقالدهندههای عصبی، باعث آرامتر شدن سیستم عصبی میشود و علائم اضطراب مانند تپش قلب، بیقراری، تحریکپذیری و حملات پانیک را کاهش میدهد. به همین دلیل در درمان اختلالات اضطرابی مزمن، اختلال اضطراب فراگیر (GAD) و حتی اضطراب همراه با افسردگی کاربرد دارد. - بهبود اختلالات خواب
یکی از رایجترین دلایل تجویز ترازودون، درمان بیخوابی است. ترازودون در دوزهای پایین بهسرعت باعث احساس آرامش و خوابآلودگی میشود و بدون وابستگی شدید به خواب بهتر کمک میکند. این دارو بهویژه برای افرادی که دچار مشکل در به خوابرفتن یا بیداری مکرر شبانه هستند بسیار مؤثر است و از داروهای خوابآور قوی نیز عوارض کمتری دارد. - درمان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
بسیاری از افرادی که دچار PTSD هستند از بیخوابی، کابوس و اضطراب شدید رنج میبرند. مطالعات نشان داده که ترازودون میتواند با تأثیر بر گیرندههای سروتونین و خواب REM، شدت این علائم را کاهش دهد. در این بیماران معمولاً دارو در دوزهای پایین و بهعنوان درمان کمکی در کنار رواندرمانی تجویز میشود. - درمان کمکی در برخی اختلالات روانپزشکی
در برخی بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی یا افسردگی مقاوم به درمان، ترازودون ممکن است بهعنوان داروی کمکی تجویز شود. این دارو به تنظیم خواب، کاهش تحریکپذیری و بهبود ثبات خلقی کمک میکند. البته در این شرایط، مصرف آن باید کاملاً تحتنظر روانپزشک باشد. - کمک به بهبود علائم ترک برخی مواد و داروها
در برخی برنامههای درمانی، ترازودون برای کنترل بیخوابی، بیقراری و اضطراب دوران ترک مواد استفاده میشود. این دارو به بازگشت ریتم طبیعی خواب کمک میکند و باعث میشود فرایند ترک برای بیمار قابلتحملتر شود.
در کلینیک ترک اعتیاد طلوع، ترازودون گاهی بهعنوان بخشی از درمان علمی ترک اعتیاد مورد استفاده قرار میگیرد تا علائم ترک به صورت ایمن کنترل شود.
نکات مهم پیش از شروع مصرف ترازودون
پیش از شروع درمان با ترازودون، بیمار باید اطلاعات زیر را با پزشک در میان بگذارد:
- سابقه بیماریهای قلبی، کلیوی یا کبدی
- مصرف هر نوع دارو یا مکمل دیگر
- سابقه تشنج، افکار خودکشی یا اختلالات روانی شدید
- احتمال بارداری یا شیردهی
⚠️ همچنین نباید مصرف دارو را ناگهانی قطع کرد؛ چرا که باعث بروز علائم ترک میشود.
📌 اثر آرامبخش این دارو معمولاً ظرف ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از مصرف شروع میشود و به همین دلیل، بسیاری از بیماران آن را پیش از خواب مصرف میکنند.
میزان و روش مصرف ترازودون
میزان مصرف ترازودون بسته به نوع بیماری، سن، شرایط جسمی و پاسخ بدن به دارو متفاوت است. به طور معمول:
- برای درمان افسردگی: دوز شروع بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیگرم در روز است که ممکن است بهتدریج افزایش یابد.
- برای اختلال خواب: معمولاً ۲۵ تا ۱۰۰ میلیگرم پیش از خواب تجویز میشود.
مصرف باید دقیقاً طبق تجویز پزشک و بدون تغییر خودسرانه انجام شود.
بلع دارو بهتر است با یک لیوان آب کامل باشد و از خردکردن یا جویدن قرص خودداری شود.
بهترین زمان مصرف قرص ترازودون چه زمانی است؟
بهترین زمان مصرف ترازودون، نیم ساعت پیش از خواب شبانه است؛ چون اثر آرامبخش آن در همین بازه زمانی شروع میشود. برای درمان افسردگی، ممکن است پزشک دوز روزانه را تقسیم کند، اما معمولاً مصرف شبانه به دلیل خوابآور بودن ترجیح داده میشود.
نحوه تأثیر ترازودون در بدن
ترازودون با تأثیر بر سیستم سروتونین در مغز عمل میکند. این ماده باعث افزایش سطح سروتونین در فضای بین سلولهای عصبی میشود و درعینحال گیرندههای خاصی را مهار میکند. نتیجه این فرایند، افزایش احساس آرامش، بهبود خلق، کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب است.
عوارض جانبی ترازودون
مانند هر داروی دیگری، ترازودون هم ممکن است باعث بروز عوارضی شود. بسیاری از این عوارض خفیف و موقت هستند؛ اما برخی نیاز به پیگیری پزشکی دارند.
عوارض شایع مصرف ترازودون:
- خوابآلودگی، خستگی و کاهش تمرکز
- سرگیجه یا احساس سبکی سر
- خشکی دهان
- تهوع و ناراحتی گوارشی
- تاری دید موقت
عوارض نادر اما جدی ترازودون:
- افت شدید فشارخون
- تپش قلب یا آریتمی قلبی
- واکنشهای آلرژیک پوستی
- نعوظ دردناک و طولانی در مردان (پریاپیسم)
در صورت بروز علائم شدید، مراجعه فوری به پزشک الزامی است.
تداخل دارویی قرص ترازودون
ترازودون میتواند با برخی داروها تداخل جدی ایجاد کند. مهمترین تداخلها شامل موارد زیر است:
- داروهای ضدافسردگی SSRI و SNRI (افزایش خطر سندروم سروتونین)
- داروهای خوابآور و آرامبخش (افزایش خوابآلودگی)
- داروهای ضد فشارخون (خطر افت فشار)
- داروهای ضدانعقاد خون و مسکنهای قوی
- مصرف همزمان این داروها باید فقط زیر نظر پزشک انجام شود تا خطر عوارض به حداقل برسد.
مصرف ترازودون در شرایط خاص
مصرف ترازودون در دوران بارداری، شیردهی یا در بیماران قلبی باید با احتیاط و زیر نظر پزشک انجام شود.
- در دوران بارداری، این دارو در گروه C قرار دارد؛ یعنی شواهد قطعی درباره ایمنی آن وجود ندارد و فقط در صورت ضرورت و با ارزیابی دقیق پزشک تجویز میشود.
- در دوران شیردهی، مقدار کمی از دارو وارد شیر مادر میشود و ممکن است باعث خوابآلودگی یا تغییر رفتار نوزاد شود، بنابراین نیاز به مشورت پزشکی دارد.
- در بیماران قلبی مانند مبتلایان به آریتمی یا فشارخون پایین، ترازودون میتواند خطر تغییر ریتم قلب یا افت فشار را افزایش دهد. این افراد باید در طول درمان به طور منظم تحت کنترل پزشکی باشند و از مصرف خودسرانه دارو پرهیز کنند.
در مجموع، مصرف این دارو در شرایط خاص فقط باید با نظارت مستقیم پزشک انجام شود.
فراموشکردن یا مصرف بیش از حد دارو
اگر یک نوبت مصرف ترازودون را فراموش کردید، بهمحض یادآوری آن را مصرف کنید؛ اما اگر به زمان دوز بعدی نزدیک شدهاید، فقط همان دوز را بخورید و دوز را دوبرابر نکنید. در صورت مصرف بیش از حد (Overdose)، علائمی مانند خوابآلودگی شدید، تپش قلب یا کاهش سطح هوشیاری ممکن است بروز کند. در این شرایط، مراجعه فوری به اورژانس ضروری است.
مدت اثر و زمان مشاهده نتایج درمان
اثر آرامبخش ترازودون خیلی سریع، معمولاً در اولین شب مصرف احساس میشود. اما برای تأثیر کامل ضدافسردگی، حدود ۲ تا ۴ هفته زمان لازم است. تنظیم دوز و تداوم درمان طبق نظر پزشک، نقش کلیدی در اثربخشی دارو دارد.
آیا ترازودون باعث وابستگی میشود؟
ترازودون بهعنوان دارویی با ریسک وابستگی پایین شناخته میشود، اما این به معنای «بیخطر بودن» نیست. مصرف طولانیمدت بدون نظارت میتواند وابستگی روانی و علائم ترک ایجاد کند. قطع ناگهانی ممکن است باعث بیخوابی شدید، اضطراب، تحریکپذیری و علائم جسمی شود.
در صورت تجربه علائم وابستگی یا نیاز به قطع دارو، بهترین راه مراجعه به کلینیک ترک اعتیاد طلوع است تا این روند با نظارت تخصصی و بدون آسیب انجام شود.
قطع ترازودون پس از مصرف طولانیمدت
قطع مصرف این دارو باید تدریجی و تحت نظر پزشک انجام شود. کاهش ناگهانی دوز میتواند علائم ترک را تشدید کند. پزشک معمولاً برنامهای مرحلهای برای کاهش دوز تجویز میکند تا بدن بهآرامی با قطع دارو سازگار شود.
مجهزترین مرکز ترک اعتیاد تهران یعنی کلینیک ترک اعتیاد طلوع با تیم درمانی مجرب، برنامههای علمی و اختصاصی برای ترک داروهایی مانند ترازودون ارائه میدهد تا فرایند ترک بدون استرس و بازگشتپذیر انجام شود.
جمعبندی
ترازودون دارویی پرکاربرد در درمان افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب است؛ اما مصرف آن باید کاملاً تحت نظر پزشک باشد. این دارو میتواند در بهبود کیفیت زندگی بسیاری از بیماران مؤثر باشد، اما در صورت استفاده نادرست، خطر وابستگی و عوارض جدی وجود دارد.
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان در حال مصرف ترازودون هستید و قصد قطع آن را دارید، مراجعه به مراکز تخصصی درمانی؛ مانند کلینیک ترک اعتیاد طلوع بهترین و ایمنترین مسیر است.
