موضوع اعتیاد در دوران بارداری یکی از چالشهای مهم و همیشگی در حوزه سلامت است که همواره موردتوجه و بررسی پژوهشگران قرار داشته است. متأسفانه، از میان هر چند مصرفکننده مواد مخدر، یک نفر زن است و نسبت مصرف زنان به مردان تقریباً ۱ به ۱۰ میباشد. همچنین نمیتوان انکار کرد که گرایش دختران نسل جدید به مواد مخدر، بهویژه مواد توهمزا، در حال افزایش است. متأسفانه درصد قابلتوجهی از زنان باردار نیز درگیر اعتیاد هستند.
بدیهی است که اعتیاد این زنان تأثیرات مستقیمی بر نوزادان متولد شده از آنها خواهد داشت. یکی از تهدیدات جدی در این زمینه، باورها و برداشتهای نادرست و غلط درباره مواد مخدر است که باعث میشود زنان به سمت اعتیاد سوق پیدا کنند. تحقیقات نشان میدهد که بسیاری از دخترانی که به مواد توهمزای مخدر گرفتار میشوند، به دلیل اعتماد نادرست و اطلاعات غلط نسبت به این مواد بوده است.
تاثیر اعتیاد پیش از بارداری
مصرف مواد مخدر و محرکها پیش از بارداری تنها بر سلامت جسمی فرد تأثیر نمیگذارد؛ بلکه میتواند کیفیت اسپرم و تخمک را هم بهشدت کاهش دهد. در مردان، مصرف موادی مانند الکل، سیگار، حشیش یا متآمفتامین باعث آسیب به DNA اسپرم و ایجاد تغییرات اپیژنتیک شود.
این آسیبها میتوانند به باروری پایینتر و حتی بروز مشکلات رشدی در جنین منجر شوند. در زنان نیز اعتیاد بر کیفیت تخمک اثر گذاشته و باعث اختلال در تخمکگذاری و افزایش احتمال بارداریهای پرخطر میشود. به همین دلیل توصیه میشود زوجها پیش از اقدام به بارداری برای ترک کامل مواد و بهبود سبک زندگی اقدام کنند تا احتمال بارداری سالم و تولد نوزاد بدون عارضه افزایش یابد.
عوارض اعتیاد در دوران بارداری
مصرف مواد مخدر در دوران بارداری، یکی از مهمترین عوامل تهدیدکننده سلامت مادر و جنین به شمار میآید. این موضوع از نظر پزشکی کاملاً روشن است و تأثیرات مخرب آن بر سلامت هر دو فرد درگیر (مادر و جنین) به اثبات رسیده است. حتی در بسیاری از موارد، خود زنان باردار مبتلا به اعتیاد نیز به بخشی از این خطرات آگاه هستند، اما کنترل آن برایشان دشوار است.
اعتیاد در دوران بارداری نهتنها سلامت جسمانی و روانی مادر را بهشدت تحتتأثیر قرار میدهد، بلکه سلامت جنین را نیز به شکل مستقیم به مخاطره میاندازد. مصرف مواد مخدر میتواند باعث بروز مشکلات جدی مانند وزن پایین هنگام تولد، ناهنجاریهای رشد، اختلالات عصبی – رفتاری و افزایش ریسک سقطجنین یا تولد زودرس شود.
در شرایط عادی، مراقبتهای ویژهای برای حفظ سلامت مادر و تقویت سیستم ایمنی وی در طول بارداری توصیه میشود. اما هنگامی که مادر باردار به اعتیاد مبتلا باشد، این مراقبتها بهشدت ناکافی خواهند بود و ریسک عوارض جبرانناپذیر برای هر دو نفر افزایش مییابد؛ بنابراین، توجه ویژه به پیشگیری و درمان اعتیاد در این دوران حیاتی، از اهمیت بالایی برخوردار است.
عوارض اعتیاد در دوران بارداری برای مادر
عوارض و خطرات اعتیاد به مواد مخدر حتی قبل از باردارشدن نیز، برای کسی که قصد مادر شدن دارد، بسیار خطرناک است. مسلماً خطر وابستگی به مواد مخدر در طول دوره بارداری و حتی بعد از تولد کودک، بهشدت برای سلامت مادر مضر و مهلک است. امروزه بخشی از مراجعهکنندگان به کلینیک ترک اعتیاد، خانمهای بارداری هستند که متوجه عوارض اعتیاد در بارداری شدهاند. در ذیل به برخی از آسیبهای جسمی و روانی مصرف مواد مخدر برای مادر میپردازیم.
- سقطجنین
- زایمان زودرس
- سرطان دهانه رحم
- کمخونی در بارداری
- پاره شدن زودرس کیسه آب
- اختلال در تست تحمل گلوکز
- هموراژی یا خونریزیهای قبل از زایمان
- احتمال ابتلا به بیماریهای آمیزشی یا STD
موارد ذکر شده بخشی از عوارض سنگین مصرف مواد مخدر در دوران بارداری برای مادران است. تحقیقات نشان داده است که اعتیاد به کوکائین در خانمهای باردار باعث بروز تشنج و آریتمیهای قلبی میشود که بسیار خطرناک است. توصیههای جدی پزشکان برای ترک کوکائین و عدم استفاده از سایر مواد مخدر، حتی سیگار، در دوران بارداری در درجه اول برای حفظ سلامت مادر است. نهتنها مصرف مواد مخدر، بلکه استعمال هر گونه دودی، مثل سیگار و قلیان و امثالم، برای مادر مضر است.
عوارض مصرف مواد مخدر در زمان بارداری
مصرف مواد در دوران بارداری هیچ سطح امنی ندارد. حتی میزان کم الکل یا سیگار هم میتواند به سلامت جنین آسیب بزند. اثرات هر ماده و شدت آن میتواند بسته به دوره بارداری متفاوت باشد. جدول زیر نشان میدهد که در هر سهماهه بارداری چه عوارضی برای مادر و جنین شایعتر است:
| دوره بارداری | عوارض اصلی برای جنین و مادر |
| سهماهه اول | افزایش خطر سقط، ناهنجاریهای مادرزادی، سندرم طیف الکل جنینی (FASD)، کندگی زودرس جفت (در اثر محرکها)، شروع وابستگی جنین به اوپیوئیدها. |
| سهماهه دوم | محدودیت رشد داخلرحمی، افزایش احتمال زایمان زودرس، مشکلات جفت، رشد ناکافی مغز، مردهزایی در مصرف اوپیوئیدها. |
| سهماهه سوم | زایمان زودرس، وزن پایین تولد، مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) در اثر سیگار، بروز سندرم محرومیت نوزادی (NAS) در مادران مصرفکننده اوپیوئید، مشکلات تکاملی و رفتاری در اثر مصرف الکل و حشیش. |
عوارض اعتیاد در دوران بارداری برای جنین و نوزاد
آسیبهای مصرف مواد مخدر و روانگردان برای جنین در دوران بارداری هم چیزی نیست به بشود آن را کتمان کرد. یکی از مسائلی که مصرف مواد مخدر در بارداری مهم است، میزان و مدتزمان مصرف است. اینکه مادر چه مدت از دوران بارداری خود را درگیر اعتیاد بوده است، نقش مؤثری در عوارض آن برای جنین دارد.
بهعنوانمثال اعتیاد به شیشه در دوران بارداری روی سلولهای مغزی جنین اثرات مخربی دارد. حتی اگر مصرف مربوط به ماههای ابتدایی بارداری باشد. در ذیل به برخی از عوارض مصرف مواد مخدر برای جنین و نوزاد اشاره شده است.
- کمخونی
- کاهش وزن
- زردی نوزاد
- تأخیر تکاملی رشد
- مرگ ناگهانی نوزاد
- عفونتهای ادراری
- دیسترس تنفسی جنین
توجه داشته باشید که یکی از علل کاهش وزن نوزاد، مصرف سیگار است. اگر مادری سیگار کشیدن را ترک نکند، جنین در داخل رحم با محدودیت رشد روبرو خواهد شد. عوارض روانی که کودک در آینده درگیر آن خواهد بود نیز به علت اعتیاد مادر در دوران بارداری است. برخی از مادران درگیر وابستگی به داروهای اعتیادآور هستند. داروهایی که احتمال سوءمصرف آنها بالاست و بههیچوجه بدون تجویز پزشک نباید مصرف شود. مصرف برخی از مسکنها بهصورت خودسرانه مانند اعتیاد به مرفین و امثالهم بهشدت بر سلامت مادر و نوزاد تأثیرگذار است.
وابستگی به داروهایی از دسته آمفتامینها بهشدت روی سلامت جنین تأثیر منفی دارد. اینگونه داروها در واقع یک محرک برای سیستم عصبی مرکزی هستند که مصرف آنها باید تحتنظر پزشک باشد. مصرف آمفتامینها در طولانیمدت باعث اعتیاد میشود. از عوارض وابستگی به این داروها میتوان به بیخوابی، افسردگیهای درازمدت، کاهش غیرطبیعی وزن و اختلال در میل جنسی اشاره کرد.
باروهای اشتباه در مورد مصرف مواد مخدر در زنان
یکی از باورهای اشتباه درباره مصرف مواد مخدر برای خانمها، تصور این است که برخی از مواد مخدر اعتیادآور نیستند. یکی از این مواد مخدر گل یا ماریجوانا است. اعتیاد به ماریجوانا یا گل یکی از رایجترین نوع اعتیاد در بین دختران است. اینکه در بین مصرفکنندگان اینگونه مواد مخدر، شایع شده است که گل یا علف اعتیادآور نیست، یک تصور کاملاً غلط است. این باور امروزه بسیاری از دختران در سنین مختلف را در دام اعتیاد میکشاند. در بسیاری از موارد اعتیاد در بارداری رد پای مخدرهایی چون حشیش و ماریجوانا دیده میشود.
توجه داشته باشید که تأثیر مواد مخدر، خصوصاً مواد روانگردان و توهمزا، در دختران چندین برابر بیشتر از پسران است. این آمار در بین دخترانی که دارای اختلالات خلقی و روانی هستند، بیشتر از سایرین است. به همین دلیل تصمیم به ترک گل و ترک حشیش و هر مواد دیگری یکی از مهمترین تصمیمها است. تأثیر مواد مخدر بر روی زنان و دختران در زمان کوتاهتری اتفاق میافتد. همچنین تحقیقات نشان داده است که تمایل به مصرف مواد مخدر و روانگردان در دختران ۶ سال زودتر از پسران است. از طرفی دخترانی که دارای اختلالات روحی و روانی، مانند استرس و امثالهم، هستند ۴ برابر دیگران در معرض خطر اعتیاد قرار دارند.
توجه داشته باشید که بسیاری از باورهای اشتباه رایج در بین مصرفکنندگان مواد مخدر، از سوی پخشکنندگان این مواد و بهمنظور سود و فروش بیشتر رواج پیدا میکند. هیچکدام از آنها پایه و اساس علمی نداشته و با اهداف سودجویانه شایع میشود.
درمان اعتیاد و سمزدایی در مرکز ترک اعتیاد طلوع توسط بهترین کادر متخصص روانپزشکی، متخصصین علوم اعصاب شناختی، پزشکان متخصص در رشتههای قلب، عفونی و ریه، تیم روانشناسی، روان پرستار، پیراپزشک و پزشک عمومی و تیم پرستاری انجام میپذیرد و با استفاده از روشهای نوین درمانی و امکانات بروز و پیشرفته نظیر بیوفیدبک، نوروفیدبک و آر تی ام اس ضامن حفظ سلامت بیماران و درمان بیبازگشت آنها باشیم.
از ویژگیهای دیگر مرکز ترک اعتیاد طلوع میتوان به بخش بستری مجزا برای بانوان و آقایان، بهترین امکانات رفاهی، ورزشی، تفریحی، بیمارستانی و بخش ICU، ویزیت بالینی روزانه، خدمات درمانی شبانهروزی و پیگیریهای بعد از درمان اشاره نمود که هدف اصلی ما رعایت منشور حقوق بیمار و خانواده آن است تا با فراهمآوردن بهترین امکانات درمانی و رفاهی شرایط بینظیری جهت درمان بیمار فراهم آوریم.
کدام مواد بیشترین عواقب و عوارض را برای جنین دارند؟
بر اساس شواهد علمی، برخی مواد اثرات شدیدتر و جبرانناپذیرتری بر جنین دارند:
- الکل: قویترین ماده آسیبرسان به جنین است. هیچ مقدار ایمنی از آن در دوران بارداری وجود ندارد. مصرف الکل میتواند به سندرم طیف الکل جنینی منجر شود که با مشکلات مادامالعمر جسمی، ذهنی و رفتاری همراه است.
- مواد محرک (کوکائین و متآمفتامین): خطر بالایی برای کندگی جفت، زایمان زودرس و محدودیت شدید رشد داخلرحمی دارند. این شرایط میتواند به مرگ مادر یا جنین منجر شود.
- اوپیوئیدها (مانند تریاک و هروئین): مصرف این مواد به سندرم محرومیت نوزادی (NAS) منجر میشود؛ نوزاد پس از تولد علائم ترک شدیدی نشان میدهد و نیاز به بستری در بخش ویژه دارد.
- نیکوتین (سیگار و قلیان): عامل مهم سقط، زایمان زودرس، وزن پایین تولد و مرگ ناگهانی نوزاد پس از تولد است. ترک سیگار حتی در اواخر بارداری میتواند شانس زایمان سالم را افزایش دهد.
- حشیش (ماریجوانا/کانابیس): با وزن پایین تولد و مشکلات رفتاری و شناختی کودک در سالهای بعد ارتباط دارد.
- بنزودیازپینها (مصرف خودسرانه داروهای آرامبخش): بهخصوص در اواخر بارداری باعث مشکلات تنفسی، شلی بدن و علائم ترک در نوزاد میشوند.
جمعبندی
اعتیاد در بارداری یکی از بزرگترین تهدیدها برای سلامت مادر و جنین است و میتواند باعث سقط، زایمان زودرس و خونریزی شود. برای نوزاد نیز عوارضی مانند وزن پایین تولد، مرگ ناگهانی، مشکلات تنفسی و ناهنجاریهای مادرزادی به همراه دارد. مصرف هیچ مادهای از جمله الکل، سیگار، حشیش یا مواد محرک در این دوران بیخطر نیست و حتی مقدار کم آن نیز آسیبزا است.
بسیاری از زنان به دلیل باورهای غلط به دام اعتیاد میافتند و همین موضوع خطر آسیبهای چندبرابری برای فرزندشان ایجاد میکند. کلینیک ترک اعتیاد طلوع با تیمی از پزشکان متخصص و امکانات پیشرفته، شرایطی ایمن و محرمانه برای ترک اعتیاد در دوران بارداری فراهم کرده است. برای دریافت مشاوره رایگان و آغاز درمان، همین امروز با کلینیک طلوع تماس بگیرید.
