امروزه اعتیاد به شیشه یا مت آمفتامین که به دسته محرک‌های روانی تعلق دارد، به یک معضل جهانی تبدیل شده است. پتانسیل بالای شیشه در ایجاد اعتیاد و اثرات نوروتوکسیک این ماده بر سیستم عصبی مرکزی، مشکلات جسمی و روانی خطرناکی را برای مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کند.
متخصصان همواره به دنبال یافتن روش‌های درمانی مؤثر برای تسهیل ترک شیشه و مراحل آن هستند که در این میان تأثیرگذاری برخی از داروها از جمله نالتروکسان به اثبات رسیده است؛ بنابراین در این مقاله تلاش کرده‌ایم که تأثیرگذاری روش ترک شیشه با نالتروکسان را به‌صورت جامع مورد بررسی قرار دهیم.
نالترکسون به‌عنوان آنتاگونیست مواد افیونی شناخته میشود، به این معنی که با اتصال به گیرنده‌های شیمیایی مغز، از واکنش این گیرنده‌ها نسبت به مواد مخدر جلوگیری می‌کند. اخیراً داروی نالتروکسان به دلیل اثربخشی ثابت و عدم خواص اعتیادآور، محبوبیت زیادی در درمان اعتیاد به الکل و مواد مخدر پیدا کرده است.
معمولاً از داروی نالتروکسان پس از سمزدایی و برای تسکین علائم ترک و جلوگیری از عود اعتیاد استفاده میشود، بااین‌حال تأثیرات مطلوب این دارو فراتر از موارد ذکر شده است. وقتی داروی نالتروکسان به‌صورت تزریقی در کنار بوپروپیون خوراکی مصرف شود، تأثیر مطلوبی در درمان اعتیاد به شیشه دارد.
به‌طورکلی، نالترکسون به طور قابل‌توجهی میل و برانگیختگی بیماران به مصرف شیشه را کاهش می‌دهد. این دارو در مقایسه با سایر داروهایی که برای ترک اعتیاد استفاده می‌شوند، عوارض جانبی کمتری دارد و اثرات مشابهی در زنان و مردان به وجود می‌آورد. (اگرچه اثرات مثبت در مردان کمی کمتر به نظر می‌رسید).
نالترکسون و نقش آن در درمان شیشه
بر اساس شواهد موجود، داروی نالتروکسان نقش مؤثری در ایجاد تعادل شیمیایی در مغز بیماران معتاد به شیشه دارد. البته کاشت ایمپلنت نالتروکسان یک روش قطعی برای درمان همه بیماران به شمار نمی‌آید؛ زیرا مغز ساختار پیچیده‌ای دارد که در افراد مختلف واکنش‌های متفاوتی نسبت به داروها نشان می‌دهد.
بااین‌حال، نتایج به‌دست‌آمده از ترکیب نالترکسون و بوپروپیون در درمان اعتیاد شیشه امیدوارکننده به نظر می‌رسد. در غالب موارد، بیمارانی که در کنار دارودرمانی، تحت گزینه‌های رواندرمانی مانند CBT یا مشاوره فردی، خانوادگی و گروهی نیز قرار می‌گیرند، نتایج بسیار مطلوبی را در ترک اعتیاد به شیشه تجربه میکنند.
در حال حاضر استفاده از ایمپلنت زیر جلدی نالتروکسان نسبت به سایر اشکال این دارو رواج بیشتری دارد. برای استفاده از ایمپلنت نالتروکسان، یک فرد متخصص در طی یک جراحی سرپایی، این کپسول را در جدار داخلی شکم بیماران وارد می‌کند؛ بنابراین داروی نالتروکسان در طی 6 ماه آینده به‌صورت پیوسته رهش از ایمپلنت به داخل خون بیمار رهاسازی می‌کند. غلظت داروی نالتروکسان در طی این مدت در پلاسمای خون بیمار ثابت خواهد ماند و بیماران از مزایای تأثیرات این دارو بهره‌مند خواهند بود.
پس از پایان دوره درمان، ایمپلنت از بدن بیمار خارج میشود و در صورت لزوم با یک ایمپلنت دیگر جایگزین خواهد شد. درمان با ایمپلنت نالترکسون باید بخشی از یک برنامه درمانی جامع شامل درمان جسمی و روانی باشد. قرص نالترکسون در ابتدا توسط FDA در سال 1985 برای درمان سوءمصرف و اعتیاد به مواد افیونی تأیید شد.
نالترکسون به‌صورت خوراکی و تزریقی طولانی‌مدت توسط FDA برای درمان و سوءمصرف الکل تأیید شده است. ایمپلنت‌های نالترکسون ممکن است برای درمان وابستگی به الکل یا مواد افیونی در بیمارانی که می‌توانند قبل از شروع درمان از مواد افیونی یا الکل خودداری کنند در یک محیط سرپایی مفید باشد.
آیا نالتروکسان به تنهایی برای ترک شیشه کافی است؟
نالتروکسان به‌عنوان یک داروی ضد اشتیاق، می‌تواند میل به مصرف شیشه را کاهش دهد و احتمال بازگشت به مصرف را کمتر کند. این دارو از طریق مسدودکردن گیرنده‌های اوپیوئیدی در مغز عمل کرده و باعث میشود که فرد، لذت سابق را از مصرف مواد تجربه نکند. این ویژگی باعث کاهش اشتیاق و وسوسه مصرف در فرد معتاد میشود.
بااین‌حال، باید توجه داشت که شیشه برخلاف مواد مخدر افیونی، مستقیماً گیرنده‌های اوپیوئیدی را فعال نمی‌کند، بلکه بیشتر بر سیستم دوپامین مغز تأثیر می‌گذارد؛ بنابراین، اثر نالتروکسان بر ترک شیشه مستقیم و قطعی نیست و این دارو به‌تنهایی نمی‌تواند یک روش کامل برای ترک باشد.
برای ترک موفقیت‌آمیز شیشه، بیمار باید یک برنامه درمانی جامع شامل:
- سمزدایی تدریجی یا فوق‌سریع تحت‌نظر پزشک
- درمان شناختی – رفتاری (CBT ) برای اصلاح الگوهای فکری و رفتاری
- دارودرمانی کمکی (در صورت نیاز)
- جلسات مشاوره فردی و گروهی برای حمایت‌های روان‌شناختی
- پیگیری مستمر پس از ترک برای جلوگیری از بازگشت به مصرف
بنابراین، نالتروکسان می‌تواند یکی از ابزارهای کمکی در ترک شیشه باشد، اما استفاده از آن بدون پشتیبانی رواندرمانی و سایر روش‌های درمانی، معمولاً کافی نخواهد بود.
مزایای استفاده از نالتروکسان برای ترک شیشه
استفاده از نالتروکسان در کنار سایر روش‌های درمانی، می‌تواند به بهبود روند ترک شیشه و کاهش وسوسه‌های مصرف کمک کند. این دارو از طریق مسدودکردن گیرنده‌های اوپیوئیدی در مغز، باعث کاهش لذت ناشی از مصرف مواد شده و درنتیجه، میل به مصرف را کاهش می‌دهد.
علاوه بر این، نالتروکسان در پیشگیری از بازگشت به اعتیاد، بهبود عملکرد شناختی و افزایش اثربخشی درمان‌های روان‌شناختی و رفتاری نقش مهمی دارد. بااین‌حال، مصرف آن باید تحت‌نظر پزشک متخصص انجام شود تا عوارض احتمالی کنترل شده و بیشترین اثربخشی حاصل شود. در ادامه، به بررسی جزئی‌تر مزایای این دارو در فرآیند ترک شیشه می‌پردازیم.
- کاهش میل به مصرف شیشه
یکی از سخت‌ترین مراحل ترک شیشه، کنترل میل شدید به مصرف مجدد است. بسیاری از افرادی که این ماده را ترک میکنند، حتی پس از سمزدایی کامل همچنان دچار وسوسه‌های فکری و رفتاری برای مصرف مجدد می‌شوند. نالتروکسان با مهار گیرنده‌های لذت و پاداش در مغز، باعث کاهش اثرات خوشایند ناشی از مصرف شیشه شده و به‌این‌ترتیب، اشتیاق فرد برای مصرف دوباره کاهش پیدا می‌کند.
ازآنجاکه وسوسه‌های مصرف شیشه معمولاً طی چند هفته یا چند ماه پس از ترک به اوج خود می‌رسد، مصرف نالتروکسان در این دوره می‌تواند مقاومت بیمار را افزایش دهد و احتمال لغزش و بازگشت به مصرف را کاهش دهد. این دارو کمک می‌کند که فرد تأثیرات تحریک‌کننده شیشه را کمتر احساس کند و بتواند بهتری بر تمایلات خود غلبه کند. به همین دلیل، مصرف نالتروکسان در کنار حمایت‌های روان‌شناختی و رفتاری، می‌تواند شانس موفقیت در ترک را افزایش دهد. - پیشگیری از بازگشت به اعتیاد (عود مصرف)
یکی از رایج‌ترین مشکلات در روند ترک شیشه، بازگشت مجدد به مصرف است که در اصطلاح پزشکی به آن عود اعتیاد (Relapse ) گفته میشود. این مشکل معمولاً در ۶ ماه اول پس از ترک رخ می‌دهد و دلایلی مانند استرس، افسردگی، فشارهای اجتماعی و مواجهه با محیط‌های محرک دارد. نالتروکسان می‌تواند تمایل فرد به مصرف دوباره را کاهش دهد و در نتیجه، خطر بازگشت به اعتیاد را کمتر کند.
این دارو با بلوک کردن گیرنده‌های خاص مغز که مسئول ایجاد احساس لذت از مصرف شیشه هستند، باعث میشود که بیمار پس از مصرف دوباره مواد، همان حس سرخوشی سابق را تجربه نکند. به‌این‌ترتیب، میل به مصرف کاهش می‌یابد و بیمار انگیزه‌ای برای بازگشت به مصرف نخواهد داشت. افرادی که علاوه بر مصرف نالتروکسان، از مشاوره‌های روان‌شناختی و گروه‌های حمایتی بهره می‌برند، احتمال موفقیت بیشتری در ترک طولانی‌مدت دارند. - بهبود عملکرد روانی و شناختی
مصرف شیشه تأثیرات مخربی بر روی عملکرد مغز و سیستم عصبی دارد. افرادی که برای مدت طولانی از این ماده استفاده کرده‌اند، ممکن است پس از ترک دچار مشکلات شناختی، اضطراب، افسردگی، ضعف حافظه و حتی توهمات شدید شوند. این علائم می‌توانند فرد را دچار ناپایداری روحی کرده و او را به سمت مصرف مجدد سوق دهند. نالتروکسان به بازسازی تعادل شیمیایی مغز کمک می‌کند و از اثرات مخرب شیشه بر نورون‌های مغزی جلوگیری می‌کند.
یکی دیگر از مزایای این دارو، کاهش اضطراب و کنترل رفتارهای تکانشی در بیماران است. بسیاری از افرادی که شیشه مصرف کرده‌اند، پس از ترک دچار نوسانات خلقی، پرخاشگری و مشکلات روانی جدی می‌شوند. نالتروکسان می‌تواند این علائم را کاهش داده و فرد را از نظر روحی و شناختی به ثبات برساند. به‌این‌ترتیب، فرد راحت‌تر می‌تواند کنترل بهتری روی رفتارهای خود داشته باشد و در برابر وسوسه‌های مصرف، مقاوم‌تر باشد. - افزایش شانس موفقیت در ترک و تکمیل درمان
یکی از مشکلات رایج در ترک شیشه، رهاکردن روند درمان پیش از تکمیل آن است. بسیاری از بیماران، به دلیل وسوسه‌های شدید، فشارهای روحی و مشکلات روانی پس از ترک، نمی‌توانند دوره درمانی خود را به طور کامل و موفقیت‌آمیز طی کنند. نالتروکسان به‌عنوان یک ابزار کمکی، می‌تواند روند درمان را آسان‌تر و پایدارتر کند.
این دارو با کاهش علائم ترک، افزایش کنترل رفتاری و کاهش وسوسه‌های ذهنی، انگیزه بیمار را برای ادامه مسیر درمان حفظ می‌کند. افرادی که از نالتروکسان در کنار رواندرمانی و حمایت‌های اجتماعی استفاده میکنند، شانس بیشتری برای تکمیل روند درمان و دستیابی به ترک پایدار دارند. به همین دلیل، این دارو باید تحت نظارت پزشک متخصص مصرف شود تا بیمار بتواند بدون احساس ناتوانی و اضطراب، روند ترک را ادامه دهد.
آیا نالتروکسان برای همه افراد معتاد به شیشه مناسب است؟
باوجود مزایای نالتروکسان در کاهش وسوسه مصرف و کمک به ترک شیشه، این دارو برای همه افراد معتاد به شیشه مناسب نیست. برخی از افراد ممکن است شرایط پزشکی یا روانی خاصی داشته باشند که مصرف نالتروکسان را برایشان نامناسب کند.
در مواردی مانند مصرف هم‌زمان مواد افیونی، ابتلا به بیماری‌های کبدی، عدم انگیزه کافی برای ترک و وجود بیماری‌های روانی شدید، استفاده از نالتروکسان می‌تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند یا اثربخشی کافی نداشته باشد. به همین دلیل، قبل از مصرف این دارو، ارزیابی کامل توسط پزشک متخصص ضروری است تا بهترین روش درمانی برای ترک شیشه انتخاب شود.
- افرادی که به مواد افیونی یا اوپیوئید نیز اعتیاد دارند
نالتروکسان گیرنده‌های اوپیوئیدی را در مغز مسدود می‌کند که باعث میشود تأثیر مواد افیونی مانند تریاک، هروئین و متادون کاهش یابد یا از بین برود. این ویژگی برای ترک مواد مخدر افیونی مفید است، اما اگر فردی به طور هم‌زمان به شیشه و مواد افیونی معتاد باشد، مصرف نالتروکسان می‌تواند باعث بروز علائم ترک ناگهانی و بسیار شدید شود که شامل اضطراب شدید، بی‌قراری، دردهای عضلانی، تعریق، تهوع و استفراغ است.
در چنین شرایطی، استفاده از نالتروکسان بدون مدیریت صحیح پزشکی، می‌تواند به بیمار آسیب برساند و روند ترک را دشوارتر کند. به همین دلیل، افرادی که به مواد افیونی نیز اعتیاد دارند، باید ابتدا از طریق روش‌های مناسب، این مواد را ترک کنند و سپس با مشورت پزشک، در مورد مصرف نالتروکسان تصمیم بگیرند. - بیمارانی که دچار بیماری‌های کبدی هستند
نالتروکسان از طریق کبد متابولیزه میشود، بنابراین، افرادی که مشکلات کبدی دارند، ممکن است دچار عوارض جانبی شدید شوند. بیماری‌هایی مانند هپاتیت، نارسایی کبدی و سیروز کبدی، می‌توانند عملکرد کبد را کاهش دهند و باعث شوند که نالتروکسان به‌درستی تجزیه و دفع نشود. در چنین شرایطی، مصرف این دارو می‌تواند به تشدید مشکلات کبدی و حتی آسیب دائمی به کبد منجر شود.
افراد با مشکلات کبدی، قبل از مصرف نالتروکسان باید آزمایش‌های لازم را انجام دهند و تنها درصورتی‌که پزشک متخصص تأیید کند، این دارو را با دوز مناسب و تحت نظارت دقیق مصرف کنند. در مواردی که خطر آسیب به کبد بالا باشد، ممکن است روش‌های جایگزین برای ترک شیشه توصیه شود. - افرادی که انگیزه کافی برای ترک ندارند
نالتروکسان دارویی است که میل به مصرف را کاهش می‌دهد، اما جایگزینی برای انگیزه و اراده فرد در ترک اعتیاد نیست. افرادی که تصمیم قاطع برای ترک ندارند یا هنوز به طور کامل برای تغییر سبک زندگی خود آماده نیستند، ممکن است حتی باوجود مصرف نالتروکسان، به مصرف مجدد روی بیاورند.
این دارو بیشتر برای افرادی مناسب است که آمادگی ذهنی لازم را برای ترک دارند، اما همچنان با وسوسه‌های مصرف دست‌وپنجه نرم میکنند. در غیر این صورت، حتی اگر نالتروکسان میل به مصرف را کاهش دهد، عدم تمایل واقعی فرد به ترک، احتمال شکست درمان را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، توصیه میشود که بیماران پیش از شروع درمان با نالتروکسان، در جلسات رواندرمانی شرکت کنند تا سطح آمادگی آن‌ها برای ترک سنجیده شود. - کسانی که بیماری‌های روانی شدید دارند
مصرف شیشه می‌تواند باعث بروز یا تشدید بیماری‌های روانی مانند افسردگی شدید، اختلال دوقطبی، اضطراب شدید و حتی روان‌پریشی (سایکوز) شود. افرادی که دچار چنین مشکلاتی هستند، معمولاً نیاز به درمان‌های تخصصی روانپزشکی دارند و استفاده از نالتروکسان بدون مدیریت هم‌زمان این بیماری‌ها، ممکن است تأثیر منفی داشته باشد.
در برخی موارد، نالتروکسان می‌تواند باعث تشدید علائم افسردگی و اختلالات خلقی شود. اگر فردی دارای سوابق بیماری‌های روانی شدید یا افکار خودکشی باشد، مصرف این دارو بدون نظارت پزشکی، می‌تواند خطرناک باشد. به همین دلیل، قبل از مصرف نالتروکسان، بیمار باید توسط روانپزشک متخصص ارزیابی شود تا مشخص شود که آیا این دارو برای او مناسب است یا خیر. در بسیاری از موارد، لازم است ابتدا اختلالات روانی کنترل شوند و سپس درمان ترک شیشه آغاز شود.
نکات مهم در مورد داروی نالتروکسان
توجه به موارد زیر در حفظ سلامت بیماران در حین استفاده از داروی نالتروکسان اهمیت زیادی دارد:
- در زمان تزریق اولیه نالترکسون، بیماران باید از ۷ تا ۱۰ روز قبل، از مصرف هرگونه مواد مخدر و الکل پرهیز کرده باشند.
- عمل کاشت ایمپلنت نالتروکسون باید منحصراً در یک مرکز درمانی با مجوز وزارت بهداشت و درمان و توسط یک پزشک باتجربه انجام شود.
- کاشت ایمپلنت باید از طریق تکنیک آسپتیک (استریل‌سازی کامل) انجام شده و ایمپلنت باید بلافاصله استفاده شود.
- دوز توصیه شده ایمپلنت نالترکسون ۱۲۰۰ میلی‌گرم به‌صورت زیر جلدی هر ۱۲-۱۰ هفته است.
- تداوم احساس تمایل به مصرف شیشه توسط بیمار، ممکن است به‌عنوان معیاری برای نیاز به کاشت مجدد ایمپلنت باشد.
- بر اساس تحقیقات انجام شده، مدت‌زمان درمان توسط ایمپلنت نالتروکسان حداقل ۱ سال است؛ زیرا مسیرهای عصبی ایجاد اعتیاد در مغز بیماران به مدت‌زمان کافی برای ترمیم نیاز دارند.
ترک شیشه با نالتروکسان در مرکز ترک اعتیاد طلوع
خواص اعتیادآور قدرتمند شیشه باعث میشود که افراد معتاد به این روان‌گردان، به‌تنهایی توانایی مقابله با عوارض ترک این ماده را نداشته باشند؛ بنابراین بهترین روش برای ترک شیشه مراجعه به یک مرکز معتبر ترک اعتیاد و دریافت کمک‌های تخصصی از افراد حرفه‌ای است. مرکز ترک اعتیاد طلوع یکی از معتبرترین مراکز ترک اعتیاد کشور است که با برخورداری از مجوزهای لازم و سال‌ها تجربه درخشان آماده کمک به بیماران مبتلا به اختلال مصرف مواد مخدر است.
برنامههای درمانی ترک شیشه با نالتروکسان در این مرکز بر اساس شرایط منحصربه‌فرد بیماران تنظیم شده و به‌صورت هم‌زمان به درمان اختلالات جسمی و روانی می‌پردازد. بیماران در طی برنامههای رواندرمانی در این مرکز مهارت‌های لازم برای مقابله با اعتیاد و دوری از مواد مخدر را می‌آموزند.
بازیابی ثبات جسمی و روانی در یک محیط امن و آرامش‌بخش، زیر نظر بهترین متخصصان حوزه ترک اعتیاد کشور باعث رضایت صددرصدی بیماران از مرکز ترک اعتیاد طلوع شده است. ترک اعتیاد به شیشه یک تصمیم مهم در زندگی است و ما آماده‌ایم تا برای رسیدن به این هدف بزرگ شما را تا انتهای مسیر یاری کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر به همکاران ما در واحد مشاوره تماس حاصل فرمایید.
جمع‌بندی
نالتروکسان به‌عنوان یک داروی کمکی در ترک شیشه، می‌تواند با کاهش میل به مصرف، جلوگیری از بازگشت به اعتیاد، بهبود عملکرد شناختی و افزایش شانس موفقیت درمان، نقش مؤثری در روند بهبودی بیماران داشته باشد. بااین‌حال، این دارو به‌تنهایی یک روش درمانی کامل محسوب نمی‌شود و باید همراه با سمزدایی تحت‌نظر پزشک، درمان شناختی – رفتاری ( CBT)، مشاوره‌های فردی و گروهی و پیگیریهای مداوم پس از ترک استفاده شود تا اثربخشی مطلوبی داشته باشد.
همچنین، نالتروکسان برای همه افراد معتاد به شیشه مناسب نیست. افرادی که به مواد افیونی نیز اعتیاد دارند، دچار مشکلات کبدی هستند، انگیزه کافی برای ترک ندارند یا از بیماری‌های روانی شدید رنج می‌برند، ممکن است نتوانند از این دارو استفاده کنند یا به نظارت پزشکی ویژه نیاز داشته باشند. به همین دلیل، ارزیابی دقیق توسط پزشک متخصص پیش از مصرف نالتروکسان ضروری است تا بهترین روش درمانی متناسب با شرایط بیمار انتخاب شود.
در نهایت، ترک شیشه یک فرآیند پیچیده و چندمرحله‌ای است که به حمایت روان‌شناختی، مشاوره تخصصی و یک برنامه درمانی جامع نیاز دارد. افرادی که قصد ترک دارند، بهتر است به یک مرکز ترک اعتیاد معتبر مراجعه کنند تا تحت‌نظر تیمی متخصص، یک مسیر درمانی اصولی و مؤثر را طی کنند و از خطرات بازگشت به اعتیاد جلوگیری شود.
