اختلال شخصیت مرزی یکی از ده اختلال شخصیتی است که در فهرست راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی (DSM-5) آورده شده است. متخصصان بهداشت روانی اختلال شخصیت مرزی را با در نظر گرفتن اثرات آن بر تنظیم هیجان، کنترل تکانه و روابط بین فردی تعریف می کنند.
اختلال مرزی (BPD) مدت ها است که به درستی درک نشده و باعث بروز سوء تفاهم های زیادی شده است. حتی نام آن بازتابی از باورهای نادرست اولیه در مورد این اختلال است. روانپزشکان در دهه 1930 تصور می کردند افرادی که علائم این اختلال در آنها نمایان می شد، در مرز بین دو دسته اصلی اختلال روانی قرار دارند: روان پریشی و روان رنجوری. این بدان معنا است که آنها این اختلال را یک اختلال فکری می دانند که بیشتر به تفکر توهمی مرتبط با اسکیزوفرنی شباهت دارد، اما کاملاً به آن شبیه نیست.
شناخت و آگاهی نسبت به این اختلال در چند دهه اخیر افزایش یافته است. روانشناسان در حال حاضر به این نتیجه رسیده اند که اختلال مرزی کاملا غیر مرتبط با اسکیزوفرنی است.بیشتر از این که اختلال تفکر باشد، اختلال تنظیم هیجان است. متاسفانه، علیرغم پیشرفت هایی که در بینش و آگاهی بالینی صورت گرفته است، درک و شناخت این اختلال هنوز کامل نشده و انگ اجتماعی هنوز هم ادامه دارد. گفته می شود که افرادی که “سخت” یا “مقاوم” هستند حتی وقتی علائم آنها اختلال دیگری را نشان می دهد، دارای اختلال شخصیت هستند. با این وجود، پزشکان متخصص می دانند که این اختلال با تروما ارتباط تنگاتنگی دارد و همانند سایر اختلالات مرتبط با تروما، مانند اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلالات تجزیه ای، قابل درمان است.
اختلال شخصیت مرزی چیست؟
اختلال شخصیت مرزی یکی از ده اختلال شخصیتی است که در فهرست ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) آورده شده است. اختلالات شخصیتی معمولاً قبل از بزرگسالی ایجاد می شوند و به صورت علاٸم ریشه دار هویت نسبت به سایر اختلالات روانی نمایان می شوند. به همین دلیل است که افراد معیارهای مرتبط با اختلالات شخصیتی را به عنوان “ویژگی” می نامند نه علائم. به عنوان مثال، هنگامی که فردی دارای علائم اختلال شخصیت است اما معیارهای تشخیص کامل را ندارد، پزشکان اغلب آن شخص را دارای ویژگی های اختلال شخصیت توصیف می کنند.
متخصصان بهداشت روانی، این اختلال شخصیت را با در نظر گرفتن اثرات آن بر تنظیم هیجانی، کنترل تکانه و روابط بین فردی تعریف می کنند. برای تشخیص این اختلال، فرد باید حداقل چهار مورد از ویژگی های زیر را داشته باشد:
احساس پوچی مزمن
اجتناب از ترک واقعی یا خیالی
اختلال هویتی قابل توجه و مداوم یا خودپنداری ناپایدار
خیالپردازی های پارانوئید گذرا ناشی از استرس یا علائم تجزیه ای
رفتارهای خودکشی یا خودآزاری مکرر، از جمله ژست ها و تهدیدهای خودکشی
تکانشگری حداقل در دو حوزه با خطر قابل توجهی مانند مصرف مواد و فعالیت جنسی محافظت نشده
بی ثباتی عاطفی و واکنش پذیری که با اختلالات شدید دوره ای، اضطراب یا تحریک پذیری بروز خواهد کرد
الگویی از روابط ناپایدار و شدید که در آن شخص دیگری به عنوان فرد ایده آل جایگزین شده و ارزش خود را از دست می دهد
اختلال شخصیت مرزی
ویژگی های شخصیت مرزی شباهت هایی با علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) دارد. همانطور که افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه نسبت به سایر افراد، به راحتی با تغییرات ناگهانی محیطی دچار وحشت زدگی می شوند، افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی معمولاً شدیدتر از سایر افراد، به محرک های احساسی واکنش نشان می دهند. به عنوان مثال، فرد مبتلا به این اختلال در واکنش به درگیری بین فردی، ناراحتی بیشتری را تحمل می کند و ممکن است به منظور بیان یا کنترل ناراحتی های عاطفی زیادی که احساس می کند، اقدام به رفتارهای خود تخریبی یا خودآزاری کنند.
زندگی با این اختلال مستلزم قرار گرفتن در معرض طوفان های احساسی است. افراد مبتلا به این اختلال شخصیت که تحت درمان قرار نمی گیرند، در معرض خطر خودکشی عمدی و غیر عمدی و همچنین پیامدهای منفی بیشماری قرار دارند. با این وجود، افرادی که درمان مناسب برای آن را دریافت می کنند، نحوه کنترل علائم خود را خواهند آموخت.
انواع اختلال شخصیت مرزی
اگرچه هیچ زیرمجموعه رسمی از اختلال مرزی در ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) ذکر نشده است، بسیاری از افراد زیرمجموعه هایی از اختلال مرزی را بر اساس طیف گسترده ای از شیوه های ابراز ویژگی های اختلال شخصیت مرزی طبقه بندی کرده اند. به عنوان مثال، برخی از افراد مبتلا به اختلال مرزی از نظر ظاهری کمتر گویای این اختلال هستند و بیشتر مستعد احساس پوچی و اختلال هویت هستند، در حالی که برخی دیگر بیشتر برون گرا (فردی که از نشان دادن احساسات خود واهمه ندارد)، هستند و اقدام به رفتارهای تکانشی و خودآزاری می کنند.
بر اساس تحقیقات اخیر، افراد مبتلا به اختلال مرزی به سه دسته تقسیم شده است. چند تن از محققان تجزیه و تحلیل خوشه ای را روی تقریبا 200 نفر مبتلا به اختلال شخصیت مرزی انجام دادند و سه نوع شخصیت مرزی را شناسایی کردند:
نوع اصلی اختلال شخصیت مرزی دارای شدیدترین علائم و اختلال در عملکرد است، به ویژه هنگامی که سخن از ثبات خلق و خو و یکپارچگی و هماهنگی هویت به میان می آید. این افراد از میزان بالایی از خودآزاری و سبک تعاملی وابسته تری برخوردار هستند.
نوع برون گرا دارای کمترین علائم است، با عملکرد بالاتری در زمینه های خود کنترلی، ثبات موثر و یکپارچگی هویت. با این وجود، این افراد در حوزه های مسئولیت پذیری و مهارت های اجتماعی عملکرد پایین تری دارند و دارای سبک تعاملی سلطه گرانه تری هستند.
نوع اسکیزوتایپال و یا پارانوئید علائم کمتری دارد، عملکرد بالاتری در حوزه های مسئولیت پذیری و مهارتهای اجتماعی دارد و دارای سبک تعاملی اجتناب از اجتماع هستند.
یک روانشناس آمریکایی، یک سیستم طبقه بندی مشابه برای اختلال شخصیت مرزی ایجاد کرد و افراد مبتلا به این اختلال را در یکی از چهار زیرمجموعه زیر قرار داد:
اختلال شخصیت مرزی ناامید، اختلال شخصیت مرزی تکانشی، اختلال شخصیت مرزی خطری و اختلال شخصیت مرزی خود تخریبی.
اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی دلسرد
اختلال شخصیت مرزی دلسرد زیرمجموعه ای است که بیشتر شبیه زیرمجموعه “اختلال شخصیت اصلی” است که توسط اسمیتس و سایر همکاران او شناسایی شده است. افرادی که دارای معیارهای این زیرمجموعه هستند، اغلب جسارت، قاطعیت و سازگاری کمتری دارند و بیشتر احساس افسردگی و ناتوانی می کنند. این افراد مستعد آسیب به خود هستند. افرادی که دارای این نوع اختلال هستند معمولا دارای ویژگی های افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته و اختلال افسردگی اساسی هستند.
اختلال شخصیت مرزی تکانشی
اختلال شخصیت مرزی تکانشی، زیرمجموعه ای از اختلال شخصیت است که با تکانشگری، حواس پرتی، تحریک پذیری و رفتارهای هیجان انگیز و جلب توجه کننده، توجه دیگران را به خود جلب می کند. افراد مبتلا به این نوع اختلال، اغلب فریبنده و اغوا کننده هستند و مستعد خودکشی و آسیب به خود هستند. اختلال شخصیت تکانشی دارای ویژگی های مشترکی با سایر اختلالات شخصیتی “نوع B” است که با رفتار یا افکار بیش از حد احساسی، هیجان انگیز یا غیرقابل پیش بینی، از جمله اختلالات شخصیت ضد اجتماعی و نمایشی تشخیص داده می شود.
اختلال شخصیت مرزی بداخلاق
افراد مبتلا به این اختلال بد اخلاق، معمولا بدبین، کینه توز، نکته سنج، غیر مستقیم پرخاشگر، بی قرار هستند و به راحتی ناامید می شوند. آنها ممکن است احساس کنند که به آنها توهین شده و به سرعت به شیوه های مدافعانه و سرسختانه نسبت به رفتارهایی که مشاهده می کنند، واکنش نشان دهند. افرادی که دارای این نوع اختلال هستند، غالباً در روابط خود غیرقابل پیش بینی هستند، غالباً به صورت “تدافعی – کششی” رفتار می کنند که در آن نیاز عمیقی به دیگران احساس می کنند، سپس آنها را از خود دور می کنند. این افراد معمولا ویژگی های افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید و اختلالات افسردگی را نشان می دهند.
اختلال شخصیت مرزی خود تخریبی
اختلال شخصیت مرزی خود تخریبی نیز دارای ویژگی های مشابه اختلالات افسردگی است. افرادی که دارای معیارهای این زیرمجموعه اختلال شخصیت مرزی هستند، ممکن است مازوخیست (آزار طلب)، خود مجازات کننده، بدخلق و درون گرا باشند. آنها اغلب الگویی را برای مطابقت با انتظارات دیگران اراٸه می دهند و سپس رفتار پرخاشگرانه ای نشان می دهند. آنها همچنین تمایل زیادی به خودکشی دارند.
علائم اختلال شخصیت مرزی
با توجه به طیف گسترده ای از شیوه های بیان ویژگی های اختلال شخصیت مرزی، علائماین اختلال ممکن است متفاوت باشد. برخی از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی بطور ماهرانه و چشمگیری تمایل به خود تخریبی دارند، به طور مثال زخم های قابل مشاهده روی بدن خود ایجاد کرده و به طور مکرر در بیمارستان بستری می شوند. سایر افراد ساکت، افسرده و خلاق هستند و به احتمال زیاد از علائم اختلال شخصیت مرزی مانند احساس پوچی، احساس خودپنداری ناپایدار، دوره های تجزیه ای و بیقراری رنج می برند. افرادی که آنها را به خوبی نمی شناسند، اغلب هیچ تصوری از شدت حالات احساسی آنها ندارند.
با این وجود، علائم این اختلال از الگوی مشترکی پیروی می کنند. این اختلال بر روابط، احساسات و رفتار به روشی که به هم مرتبط هستند، تأثیر می گذارد. احساسات شدید ناشی از این اختلال در درجه اول در واکنش نسبت به تعارض بین فردی بوجود می آید. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، هنگامی که تصمیم می گیرند حواس خود را پرت کنند تا متوجه دردهای عاطفی خود نشوند و یا به دیگران نشان دهند که تا چه اندازه آسیب رسان هستند، به خودشان آسیب می رسانند.
علائم و نشانه های رایج اختلال شخصیت مرزی
فوران ناگهانی خشم نامتناسب یا سایر احساسات شدید
تغییرات چشمگیر و مکرر علایق، سرگرمی ها و منابع الهام
تمرکز برای به دست آوردن احساس امنیت یا راحتی، به ویژه از طریق روابط نزدیک
علائم تجزیه کننده اعم از شخصی سازی شدید و حالت های تجزیه کننده گریز تا رفتارهای گریزناپذیر یا بی حس کننده خفیف
توصیف عزیزان که گاهی با ستایش و گاهی مذمت بیش از حد صورت می گیرد و روابطی که از این الگوی ایده آل سازی و بی ارزش جلوه دادن پیروی می کند
زمانی که اختلال شخصیت با توجه به ریشه های آن در آسیب های دوران کودکی و نوجوانی در نظر گرفته شود، ارتباط بین این علائم را بهتر می توان درک کرد
نوسانات خلقی با دوره های سریع که از الگوی معمولی دوره های شیدایی و افسردگی پیروی نمی کند، مانند شادی و عصبانیت که چندین بار در طول روز بطور متناوب اتفاق می افتد
علل اختلال شخصیت مرزی
علل اختلال شخصیت مرزی به سه گروه مختلف تقسیم می شوند:
عوامل ژنتیکی و صفات ارثی
بیولوژی و تفاوت در عملکرد مغز
تجربیات روانی و استرس زا
نحوه تشخیص اختلال
افراد مبتلا به اختلال مرزی معمولاً ریشه های اختلال خود را در هر یک از این سه عامل جستجو کنند. سابقه خانوادگی ابتلا به اختلال روانی، به ویژه اختلال مرزی یا سایر اختلالات مرتبط، یکی از عوامل اصلی است. افرادی که دارای خویشاوندان درجه یک هستند که دارای ویژگی های اختلال شخصیت مرزی هستن و یا مبتلا به این اختلال هستند، پنج برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند. آنها همچنین در سنین پایین دارای خلق و خوی حساس بوده و در کنترل ضربه با مشکل مواجه می شدند.
با این وجود، این عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی به تنهایی برای ایجاد این اختلال کافی نیستند. تجربیات زندگی علل اصلی بروز اختلال شخصیت، به ویژه آسیب های دوران کودکی هستند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ممکن است در دوران کودکی مورد آزار جنسی یا فیزیکی قرار گرفته و یا در خانواده های نابسامان یا خشن بزرگ شده باشند. آنها اغلب سوء استفاده یا نادیده گرفته شدن عاطفی را تجربه کرده اند. جدایی از والدین همچنین با ایجاد اختلال شخصیت ارتباط تنگاتنگی دارد.
نحوه تشخیص اختلال شخصیت مرزی
پزشکان، از طریق مشاهده و مصاحبه قادر به تشخیص این اختلال هستند. گاهی اوقات، افراد مبتلا به اختلال مرزی به دنبال کمک به خودشان هستند تا علت تجربیات احساسی شدید و دردناک خود را بفهمند. یک درمانگر قبل از تشخیص، اطلاعات بیشتری در مورد سابقه آنها کسب می کند و سوالات هدفمندی را برای شناسایی ویژگی های اختلال شخصیت می پرسد. در برخی موارد، یک دوره خود تخریبی یا بحران خودکشی منجر به بستری شدن می شود و تشخیص آن توسط پزشکان در طول درمان بستری انجام می شود.
اختلال شخصیت اغلب اشتباه تشخیص داده می شود. برخی از افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت نیستند، این اختلال به اشتباه در آنها تشخیص داده می شود، در حالی که افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت هستند، گاهی اوقات اختلال دیگری در آنها تشخیص داده می شود. یک فرایند دقیق معاینه بالینی و تشخیص افتراقی برای رد سایر اختلالات با علائم مشابه و از جمله اختلالات زیر ضروری است:
اختلال دوقطبی
اختلال شخصیت نمایشی
اختلال شخصیت ضد اجتماعی
اختلال شخصیت وابسته
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
اختلال بیش فعالی – کمبود توجه (ADHD)
اختلالات مصرف مواد
اختلالات اضطرابی
اختلالات خلقی
تفاوت های قابل توجهی وجود دارد که این اختلال را از سایر اختلالات متمایز می کند. به عنوان مثال، دوره های خلقی در اختلال دوقطبی طولانی تر از دوره های این اختلال طول می کشد و به وضوح با عوامل خارجی بی ارتباط است.
اگرچه افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال شخصیت مرزی اغلب واکنش های اغراق آمیزی نسبت به رویدادهای محیطی و اجتماعی نشانمی دهند، اما افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) از علائم ترومای آزاردهنده رنج می برند که بخشی از این اختلال نیستند. با این وجود، توجه به این نکته ضروری است که افراد مبتلا به این اختلال اغلب سابقه تروما دارند و ممکن است با اختلال همزمان استرس پس از سانحه یا اختلالات دیگر دست و پنجه نرم کنند.
اختلال شخصیت مرزی
چه کسانی در معرض اختلال شخصیت مرزی هستند؟
عوامل زیر بیشترین ارتباط را با ایجاد اختلال شخصیت دارند:
غفلت عاطفی یا ترک والدین
خلق و خوی حساس و واکنشی احساسی
محیط خشونت آمیز یا نابسامان خانه در دوران کودکی
دوره های رفتارهای تکانشی یا غیرمنتظره در دوران کودکی
سابقه آسیب یا سوء استفاده در دوران کودکی یا نوجوانی
سابقه خانوادگی اختلال شخصیت مرزی، ویژگی ها یا سایر اختلالات شخصیتی
اختلال شخصیت مرزی اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ایجاد می شود و به هیچ یک از عواملی که پس از کودکی یا اوایل نوجوانی بروز می کند ربط ندارد.
اختلال شخصیت مرزی در مردان
تحقیقات اخیر نشان می دهد که گمانه زنی های قبلی مبنی بر شیوع این اختلال در زنان بیشتر از مردان اشتباه است. بخشی از دلیل این اختلاف تاریخی در تشخیص، این است که این اختلال در مردان متفاوت تر از زنان ظاهر می شود. مردان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی بیشتر از زنان مبتلا به این اختلال دارای خلق و خوی شدید و غیرمنتظره هستند و رفتارهای خطرناک تری انجام می دهند. آنها به احتمال زیاد دارای اختلالات مصرف همزمان مواد مخدر نیز هستند.
اختلال شخصیت مرزی در زنان
یکی دیگر از دلایلی که ممکن است این اختلال در زنان بیشتر از مردان تشخیص داده شود این است که زنان مبتلا به این اختلال بیشتر به دنبال روان درمانی یا دارو درمانی برای نگرانی های مرتبط با اختلالات روانی خود هستند، در حالی که مردان مبتلا به اختلال شخصیت به احتمال زیاد به منظور خود درمانی به مصرف مواد مخدر روی می آورند. اختلال مرزی در زنان نیز بیشتر با اختلال استرس پس از سانحه، اختلال خلقی، اختلال اضطراب یا اختلالات تغذیه ای همراه است.
درمان اختلال شخصیت مرزی در کلینیک طلوعی دوباره
در کلینیک طلوعی دوباره می توانید زیر نظر روان پزشکان متخصص در این زمینه درمان خود را شروع کنید.
