مصرف متادون به عنوان یکی از داروهای مورد استفاده در ترک اعتیاد، اگرچه در کوتاه‌مدت می‌تواند به کاهش علائم خماری و کنترل مصرف مواد مخدر کمک کند، اما عوارض متادون بر کلیه و کبد تاثیرات منفی آن بر سلامت این اعضای حیاتی بدن قابل چشم‌پوشی نیست.
کلیه و کبد همواره مسئول تصفیه خون و دفع مواد زائد بدن را بر عهده دارند و تحت تاثیر مصرف مداوم متادون ممکن است دچار مشکلات جدی از جمله نارسایی و اختلال در عملکرد شوند. از این رو، آگاهی از عوارض متادون بر این اعضای بدن برای افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند یا قصد ترک آن را دارند، ضروری است. در این مقاله، ابتدا به نحوه عملکرد متادون در بدن و عوارض متادون بر کلیه و کبد خواهیم پرداخت. سپس به‌طور جداگانه عوارض هر عضو را بررسی می‌کنیم.
نحوه عملکرد متادون بر کبد و کلیه
به محض ورود متادون به بدن، این دارو از طریق جریان خون به کبد منتقل می‌شود. کبد که وظیفه تجزیه مواد شیمیایی و داروها را بر عهده دارد، متادون را به متابولیت‌های فعال و غیرفعال تبدیل می‌کند. این فرآیند تحت آنزیم‌های خاصی در کبد انجام می‌شود که تجزیه و دفع مواد را تسریع می‌کنند. اما مصرف طولانی‌مدت و مداوم متادون می‌تواند این آنزیم‌ها را تحت فشار قرار دهد و منجر به آسیب‌های کبدی مانند التهاب یا حتی نارسایی کبد شود.
پس از متابولیزه شدن در کبد، بخش زیادی از متادون و متابولیت‌های آن از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. کلیه‌ها، که وظیفه فیلتر کردن مواد زائد از خون و حفظ تعادل مایعات و الکترولیت‌ها را بر عهده دارند، به طور مستقیم تحت تاثیر این فرآیند قرار می‌گیرند. مصرف متادون ممکن است باعث افزایش کار کلیه‌ها شود و در طول زمان عملکرد آن‌ها را، به ویژه در افرادی که از قبل مشکلات کلیوی دارند، دچار اختلال کند.
عوارض متادون بر کبد و کلیه
عوارض متادون بر کبد و کلیه معمولاً در مصرف‌های طولانی‌مدت و با دوزهای بالا نمایان می‌شوند، اما این عوارض می‌توانند بسته به شرایط جسمانی فرد، زودتر نیز بروز کنند. افرادی که دوزهای بالاتری از متادون مصرف می‌کنند، یا کسانی که دچار مشکلات کبدی یا کلیوی پیشین هستند، در معرض خطر بیشتری برای بروز این عوارض قرار دارند.
علائم مشکلات کبدی با افزایش سطح آنزیم‌های کبدی در آزمایش‌های خون شروع شده، در حالی که علائم واضح‌تر مانند درد در ناحیه شکم، زردی پوست و چشم‌ها (یرقان) و خستگی شدید از نشانه‌های پیشرفته‌تر آسیب‌های کبدی است. عوارض متادون بر کلیه‌ها نیز به مرور زمان و با افزایش دوز دارو تشدید می‌شوند. علائم اولیه شامل کاهش میزان ادرار، تورم دست‌ها و پاها و احساس خستگی شدید است.
با پیشرفت آسیب کلیوی، این علائم می‌توانند به مشکلات جدی‌تری همچون افزایش فشار خون، عدم توانایی دفع مناسب مایعات از بدن و حتی نارسایی کلیه منجر شوند. در زیر هر یک از این عوارض مصرف متادون را به صورت تفکیکی به شما معرفی می‌کنیم:
عوارض متادون بر کبد
مصرف طولانی‌مدت متادون می‌تواند به مرور زمان به کبد آسیب بزند. همانطور که گفتیم، متادون توسط کبد متابولیزه می‌شود و آسیب‌های بسیار زیادی را بر این عضو وارد می‌کند که پس از مدتی منجر به ایجاد مشکلات شدیدی مانند التهاب کبد که همان هپاتیت است، می‌شود. در برخی موارد، مصرف بی‌رویه متادون با خطر نارسایی کبد همراه است.
این عوارض برای کسانی که بیماری‌های کبدی زمینه‌ای مانند هپاتیت دارند، بسیار خطرناک و شدید است. علاوه بر این، متادون سطح آنزیم‌های کبدی را به میزان زیادی افزایش می‌دهد. بالارفتن آنزیم‌های کبدی به دلیل مصرف متادون، نشان‌دهنده اختلال در عملکرد طبیعی کبد است. معمولا این افزایش آنزیم بدون علائم اولیه است و پس از بررسی نتیجه آزمایش خون، مشخص شده و تشخیص داده می‌شود. در ادامه به توضیح این عوارض و علل آن می‌پردازیم:
- افزایش آنزیم‌های کبدی و اختلال در عملکرد کبد:
همانطور که گفتیم مصرف متادون باعث افزایش سطح آنزیم‌های کبدی می‌شود. افزایش آنزیم‌های کبدی نشانه‌ای از التهاب یا آسیب به سلول‌های کبدی است. هنگامی که متادون به مدت طولانی مصرف می‌شود، کبد باید برای تجزیه و متابولیسم این دارو سخت‌تر کار کند. همین امر منجر به اختلال در عملکرد طبیعی کبد می‌شود. - التهاب کبد و بروز هپاتیت:
یکی از دیگر از عوارض مهم مصرف متادون، التهاب کبد یا هپاتیت است. در برخی موارد، مصرف این دارو می‌تواند باعث تحریک بافت‌های کبد و بروز التهاب شود که نهایتا به هپاتیت منجر خواهد شد. هپاتیتی که ناشی از مصرف متادون است، علائمی مانند زردی پوست و چشم‌ها، درد در ناحیه شکم و خستگی شدید را به همراه دارد. این نوع التهاب در صورت عدم کنترل، می‌تواند به آسیب دائمی به کبد منجر شود. - خطر نارسایی کبدی:
افرادی که مبتلا به بیماری‌های مزمن کبدی مانند هپاتیت C هستند، در صورت مصرف متادون با خطر بیشتری برای ابتلا به نارسایی کبدی مواجه هستند. شایع‌ترین عوارض متادون بر کبد تشدید آسیب‌های موجود در کبد و پیشرفت بیماری‌های کبدی است. در این شرایط، کبد دیگر قادر به انجام وظایف اصلی خود نخواهد بود و این موضوع ممکن است به نارسایی کامل کبد منجر شود که نیاز به درمان‌های جدی مانند پیوند کبد دارد. - افزایش احتمال آسیب کبدی در مصرف طولانی‌مدت:
متادون به‌صورت مداوم توسط کبد متابولیزه می‌شود و این فرآیند سبب تخریب سلول‌های کبدی می‌شود. با ادامه مصرف این دارو، خطر بروز بیماری‌های مزمن کبدی، از جمله سیروز کبدی (زخم شدن بافت کبد) افزایش می‌یابد. افراد مبتلا به مصرف طولانی‌مدت متادون باید تحت نظارت پزشک باشند تا در صورت بروز علائم اولیه آسیب کبدی، اقدامات لازم برای جلوگیری از مشکلات جدی‌تر انجام شود.
عوارض متادون بر کلیه
کلیه‌ها نقش مهمی در دفع متابولیت‌های متادون از بدن دارند، اما مصرف مداوم متادون باعث افزایش فشار بر این اندام‌ها شده و منجر به اختلال در عملکرد کلیه می‌شود. پس از این که کلیه‌ها دچار مشکل شدند، علائمی همچون تورم دست‌ها و پاها، خستگی مفرط و کاهش میزان ادرار در فرد مشاهده می‌شود. شدت این عوارض در افرادی که از قبل مشکلات کلیوی دارند یا دچار نارسایی کلیه هستند، بسیار زیادتر از سایر افراد است. در ادامه به توضیح این عوارض و علل آن می‌پردازیم:
- افزایش فشار بر کلیه‌ها و کاهش عملکرد آن‌ها:
مصرف متادون باعث افزایش فشار بر کلیه‌ها می‌شود، زیرا این دارو و متابولیت‌های آن باید از طریق کلیه‌ها دفع شوند. با گذشت زمان و مصرف مداوم متادون، کلیه‌ها به‌طور مداوم تحت فشار قرار می‌گیرند و این موضوع می‌تواند منجر به کاهش توانایی آن‌ها در فیلتر کردن مواد زائد و تنظیم مایعات بدن شود. کاهش عملکرد کلیه‌ها به این معنی است که بدن دیگر نمی‌تواند به‌خوبی مواد سمی را دفع کند که این مسئله می‌تواند به آسیب‌های جدی‌تر کلیوی منجر شود. - تورم دست‌ها و پاها به دلیل اختلال در دفع مایعات:
یکی از نشانه‌های مهم کاهش عملکرد کلیه‌ها، ناتوانی بدن در دفع صحیح مایعات است. هنگامی که کلیه‌ها به‌خوبی کار نمی‌کنند، مایعات اضافی در بدن تجمع می‌یابند و باعث بروز تورم (ادم) در نواحی مانند دست‌ها، پاها و حتی در برخی از موارد در صورت می‌شوند. این تورم معمولاً نشانه‌ای از تجمع نمک و آب در بدن است و می‌تواند به درد و ناراحتی منجر شود. - کاهش میزان ادرار:
با کاهش عملکرد کلیه‌ها، توانایی آن‌ها در تولید و دفع ادرار نیز کاهش می‌یابد. به همین دلیل، افرادی که متادون را به‌طور مداوم مصرف می‌کنند شاهد کاهش میزان ادرار خود هستند. این علامت نشان‌دهنده این است که کلیه‌ها قادر به فیلتر کردن کامل مایعات بدن نیستند و سبب احتباس مایعات و افزایش فشار خون می‌شود. - خستگی مفرط و ضعف جسمانی:
تجمع سموم در بدن باعث احساس خستگی شدید و ضعف جسمانی می‌شود. علاوه بر این، کم‌خونی ناشی از کاهش تولید هورمون اریتروپویتین (تولید شده توسط کلیه‌ها) نیز می‌تواند به خستگی و کاهش سطح انرژی در بدن منجر شود. - تشدید مشکلات کلیوی در افراد با سابقه نارسایی کلیه:
افرادی که سابقه مشکلات کلیوی یا نارسایی کلیه دارند، در صورت مصرف متادون با خطر بیشتری برای تشدید این مشکلات مواجه هستند. متادون سبب کاهش بیشتر عملکرد کلیه‌ها می‌شود و علائم نارسایی کلیوی را تشدید می‌کند. بروز شرایط حادتر، مانند نارسایی کامل کلیه و نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه در ادامه مصرف متادون ایجاد می‌شود.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی عوارض متادون بر کلیه و کبد پرداختیم و گفتیم که مصرف متادون علاوه بر کبد و کلیه، به سایر ارگان‌های بدن مانند قلب، سیستم عصبی و دستگاه گوارش نیز آسیب‌های زیادی می‌رساند. مشکلاتی همچون اختلالات قلبی، کاهش عملکرد مغز و مشکلات گوارشی نیز از دیگر عوارضی هستند که با مصرف طولانی‌مدت متادون در فرد ایجاد می‌شوند. به دلیل همین آسیب‌ها و عوارض لازم است متذکر شویم که اقدام به ترک این دارو هرچه زودتر صورت گیرد، شانس بهبود و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به فرد افزایش خواهد یافت.
کارشناسان و متخصصان ترک اعتیاد ما در کلینیک ترک اعتیاد طلوع با استفاده از روش‌های تخصصی و تحت نظارت دقیق، فرآیند بهترین روش ترک ترک متادون بدون درد را به شکلی اصولی و با کمترین میزان خطر برای سلامت شما شروع کرده و پیش می‌برند. شما می‌توانید با اطمینان از حفظ اطلاعات محرمانه خود و بدون نگرانی از قضاوت دیگران، به این کلینیک مراجعه کنید و از خدمات تخصصی کارشناسان دلسوز و حامی آن بهره‌مند شوید.
