ترک اعتیاد یک مسیر پیچیده، چالش‌برانگیز و گاهی طاقت‌فرساست که نیاز به حمایت روانی، پزشکی و اجتماعی دارد. در این مسیر، داروها نقش مهمی در کاهش علائم جسمی و روانی ترک ایفا می‌کنند. یکی از داروهایی که در سال‌های اخیر توجه متخصصان را به‌عنوان درمان کمکی جلب کرده، قرص رهاکین (سدیم والپروات) است.
این دارو که معمولاً برای درمان صرع و اختلالات خلقی تجویز می‌شود، توانسته به بیماران در دوران ترک مواد کمک کند تا با اضطراب، بی‌خوابی و نوسانات خلقی مقابله کنند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان درگیر فرایند ترک هستید، شناخت علمی، دقیق و کامل از نحوه عملکرد، فواید، عوارض و محدودیت‌های رهاکین می‌تواند تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تری را برای درمان فراهم کند.
در ادامه این مقاله، همه نکاتی که باید درباره قرص رهاکین در زمینه ترک اعتیاد بدانید، به زبان ساده اما دقیق توضیح داده شده است.
قرص رهاکین چیست؟
قرص رهاکین با نام علمی «سدیم والپروات» یک داروی پرکاربرد در گروه داروهای ضدتشنج و تثبیت‌کننده خلق است. این دارو برای درمان اختلالاتی مانند صرع (بی‌نظمی در فعالیت الکتریکی مغز که باعث تشنج می‌شود)، اختلال دوقطبی (نوسان شدید خلق‌وخو بین افسردگی و شیدایی)، میگرن مزمن و برخی بیماری‌های عصبی تجویز می‌شود.
رهاکین به تنظیم فعالیت الکتریکی مغز کمک می‌کند و از بروز حملات تشنجی یا تغییرات خلقی ناگهانی جلوگیری می‌کند. این دارو در اشکال مختلفی در دسترس است، از جمله قرص‌های ۲۰۰ و ۵۰۰ میلی‌گرمی و شربت خوراکی، و بسته به شرایط بیمار و نظر دکتر فوق تخصص ترک اعتیاد، نوع و دوز مناسب انتخاب می‌شود.
رهاکین با تقویت اثر ماده‌ای به نام گابا (GABA) در مغز، موجب کاهش فعالیت‌های عصبی و ایجاد اثر آرام‌بخش می‌شود. گابا یک انتقال‌دهنده عصبی بازدارنده است که باعث کاهش تحریک‌پذیری مغز می‌شود و در نتیجه از بروز تشنج، اضطراب و نوسانات خلقی پیشگیری می‌کند. به همین دلیل، این دارو نه‌تنها در بیماری‌های عصبی بلکه در درمان کمکی ترک اعتیاد نیز جایگاهی پیدا کرده است.
قرص رهاکین برای ترک اعتیاد
قرص رهاکین که حاوی ماده مؤثره سدیم والپروات (Sodium Valproate) است، گاهی به‌عنوان داروی کمکی در فرایند ترک اعتیاد به مواد مخدر مانند مواد افیونی (تریاک، هروئین و…) یا الکل استفاده می‌شود.
این دارو مستقیماً اعتیاد را درمان نمی‌کند، اما به کاهش علائم ناراحت‌کننده و آزاردهنده ترک کمک می‌کند؛ از جمله اضطراب، بی‌خوابی، تهوع، لرزش و تحریک‌پذیری عصبی. سدیم والپروات در اصل یک داروی ضدتشنج و تثبیت‌کننده خلق است که تعادل مواد شیمیایی مغز را تنظیم می‌کند و به‌این‌ترتیب به کاهش فشار روانی و جسمی در دوران ترک کمک می‌کند.
مصرف این دارو باید حتماً تحت‌نظر پزشک انجام شود، چون می‌تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد یا با داروهای دیگر تداخل ایجاد کند. به‌طورکلی، قرص رهاکین می‌تواند بخشی از برنامه درمانی جامع ترک اعتیاد باشد که شامل مشاوره روان‌شناختی، حمایت خانوادگی و مراقبت پزشکی نیز خواهد بود.
در کلینیک طلوع، با بهره‌گیری از تیم تخصصی روان‌پزشک، روان‌شناس و کادر درمان حرفه‌ای، ترک اعتیاد به‌صورت علمی، بدون درد و با روش‌های نوین انجام می‌شود. خدمات شامل درمان بستری و سرپایی، دارودرمانی ایمن، مشاوره فردی و خانوادگی و پیگیری بعد از درمان است.
📌 برای دریافت مشاوره رایگان و شروع یک مسیر درمانی مطمئن، همین حالا با کلینیک ترک اعتیاد طلوع تماس بگیرید.
نحوه عملکرد قرص رهاکین در بدن چگونه است؟
قرص رهاکین که ماده اصلی آن سدیم والپروات است، با افزایش تأثیر گابا در مغز، باعث آرامش و کاهش تحریک‌پذیری عصبی می‌شود. گابا یک ماده شیمیایی طبیعی در مغز به نام «انتقال‌دهنده عصبی مهاری» است، یعنی باعث کاهش فعالیت بیش از حد سلول‌های عصبی می‌شود. وقتی سطح گابا بالا می‌رود، تحریک‌پذیری مغز کمتر می‌شود و این به کاهش اضطراب، بی‌خوابی، تحریک عصبی و حتی تشنج کمک می‌کند.
به زبان ساده‌تر، قرص رهاکین با تقویت آرامش طبیعی مغز، باعث ثبات بیشتر سیستم عصبی می‌شود. به همین دلیل از آن نه‌تنها برای درمان صرع و اختلالات خلقی، بلکه در برخی موارد به‌عنوان کمک درمانی در دوره ترک اعتیاد نیز استفاده می‌شود تا علائم ناراحت‌کننده‌ای مثل بی‌قراری، اضطراب و لرزش کاهش یابد. عملکرد اصلی این دارو تنظیم تعادل شیمیایی در مغز است تا فرد در مسیر درمان آرامش بیشتری داشته باشد.
قرص رهاکین چگونه به ترک اعتیاد کمک می‌کند؟
قرص رهاکین با داشتن ماده فعال سدیم والپروات، در فرایند ترک اعتیاد به‌عنوان یک داروی کمکی به کاهش علائم جسمی و روانی کمک می‌کند؛ یعنی مستقیماً اعتیاد را درمان نمی‌کند، اما با کمک به کنترل علائم سخت ترک، فرایند درمان را آسان‌تر و قابل‌تحمل‌تر می‌کند.
مصرف این دارو باید تحت‌نظر پزشک باشد تا با شرایط فرد هماهنگ شود و عوارض احتمالی کنترل شود. در ادامه، نقش‌های اصلی این دارو را توضیح می‌دهیم:
- تثبیت خلق (تنظیم نوسانات خلقی):
در دوران ترک اعتیاد، بسیاری از افراد دچار نوسانات شدید خلقی می‌شوند؛ یعنی گاهی دچار عصبانیت شدید، افسردگی یا بی‌قراری می‌شوند. قرص رهاکین با تنظیم فعالیت شیمیایی مغز، باعث تعادل احساسات و ثبات خلق‌وخو می‌شود، بنابراین احتمال بازگشت به مصرف مواد را کاهش می‌دهد. - کاهش اضطراب و بی‌خوابی:
یکی از علائم رایج ترک مواد، اضطراب شدید و اختلال در خواب است. سدیم والپروات با افزایش سطح گابا (GABA، ماده‌ای که باعث آرامش در مغز می‌شود) به شکل ملایم باعث آرامش روانی می‌شود و به فرد کمک می‌کند بهتر بخوابد و اضطراب کمتری را تجربه کند. - کاهش علائم فیزیکی ترک:
علائمی مانند لرزش دست‌ها، تهوع، تعریق زیاد یا دردهای عضلانی، معمولاً در شروع ترک دیده می‌شود. رهاکین با کاهش تحریک‌پذیری عصبی و کنترل برخی سیگنال‌های مغزی، به تسکین این علائم کمک می‌کند و بدن را آرام‌تر نگه می‌دارد.
عوارض مصرف قرص رهاکین
قرص رهاکین با وجود تأثیرات مفیدش در درمان اختلالات عصبی و کمک به ترک اعتیاد، می‌تواند؛ مانند بسیاری از داروهای دیگر با عوارض جانبی همراه باشد. برخی از این عوارض خفیف و قابل‌کنترل هستند، اما برخی دیگر می‌توانند جدی و خطرناک باشند، به‌ویژه در افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای یا کودکان.
عوارض شایع و مهم قرص رهاکین:
- تهوع، گیجی، خواب‌آلودگی: این عوارض در ابتدای مصرف دارو شایع هستند و معمولاً با تنظیم دوز کاهش می‌یابند.
- لرزش دست‌ها: یکی از عوارض نسبتاً رایج است که به دلیل اثر دارو بر سیستم عصبی بروز می‌کند.
- افزایش وزن: ممکن است به دلیل تغییر در متابولیسم یا افزایش اشتها رخ دهد.
- ریزش مو: معمولاً به‌صورت خفیف و موقتی دیده می‌شود و در برخی افراد بیشتر بروز می‌کند.
عوارض نادر قرص رهاکین:
- نارسایی کبد: یک عارضه نادر ولی بسیار خطرناک است، به‌ویژه در کودکان زیر ۳ سال یا افراد با سابقه بیماری کبدی.
- کاهش پلاکت خون: ممکن است باعث خونریزی‌های خودبه‌خود یا کبودی شود.
- آنمی (کم‌خونی): ناشی از کاهش سلول‌های خونی است که ممکن است با خستگی یا ضعف همراه باشد.
- هیپوناترمی (کاهش سدیم خون): می‌تواند باعث سردرگمی، ضعف عضلانی یا تشنج شود.
- حساسیت پوستی: از جمله راش‌های پوستی یا خارش که گاهی نیاز به قطع دارو دارند.
- خونریزی: به‌خصوص در صورت کاهش پلاکت، خونریزی لثه یا بینی ممکن است رخ دهد.
- مشکلات حافظه یا تمرکز: در برخی افراد اختلالاتی در عملکرد شناختی دیده می‌شود.
- پانکراتیت (التهاب لوزالمعده): یک عارضه نادر ولی جدی که معمولاً با درد شکم و تهوع شدید همراه است.
موارد منع مصرف قرص رهاکین برای ترک اعتیاد
با وجود اینکه قرص رهاکین در برخی بیماران می‌تواند به کاهش علائم ترک اعتیاد کمک کند، اما در برخی شرایط خاص، مصرف این دارو می‌تواند خطرناک باشد و باید کاملاً اجتناب شود. آگاهی از این موارد بسیار مهم است تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.
- بارداری و شیردهی: مصرف این دارو در دوران بارداری ممکن است باعث آسیب به جنین شود و در دوران شیردهی نیز می‌تواند از طریق شیر به نوزاد منتقل شده و مشکلاتی ایجاد کند.
- کودکان کمتر از ۲ یا ۳ سال: در کودکان خردسال، خطر نارسایی کبدی و سایر عوارض شدید افزایش می‌یابد، به‌ویژه اگر کودک بیماری زمینه‌ای داشته باشد.
- بیماری شدید کبدی یا کلیوی: رهاکین به‌وسیله کبد و کلیه‌ها پردازش می‌شود، بنابراین در افرادی با نارسایی این اندام‌ها ممکن است باعث بدتر شدن وضعیت یا تجمع دارو در بدن شود.
- سابقه دیس‌منیوره (قاعدگی دردناک)، نقرس یا حساسیت شدید دارویی: این شرایط ممکن است با مصرف سدیم والپروات تشدید شود یا خطر واکنش‌های حساسیتی را افزایش دهد.
- افسردگی شدید همراه با افکار خودکشی: رهاکین ممکن است در برخی افراد باعث تشدید افکار منفی یا اختلالات خلقی شود، به‌ویژه اگر فرد از قبل دچار افسردگی شدید باشد.
📌 توجه: پیش از شروع مصرف رهاکین، لازم است سابقه پزشکی کامل بیمار بررسی شود و مصرف دارو تنها با تجویز و نظارت پزشک متخصص انجام گیرد.
تداخلات دارویی قرص رهاکین (سدیم والپروات)
قرص رهاکین ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد، به این معنی که مصرف هم‌زمان آن با داروهای خاص می‌تواند اثر داروها را کم یا زیاد کند، عوارض جانبی را افزایش دهد یا باعث اختلال در عملکرد طبیعی بدن شود. به همین دلیل اطلاع از این تداخلات و مشورت با پزشک یا داروساز پیش از مصرف بسیار مهم است.
داروهایی که با قرص رهاکین تداخل دارند:
- فنوباربیتال، فنی‌توئین، پریمیدون (داروهای ضد صرع برای کنترل تشنج): رهاکین می‌تواند غلظت این داروها را در خون افزایش دهد و خطر مسمومیت یا عوارض جانبی مثل خواب‌آلودگی، گیجی یا اختلال در تعادل را بالا ببرد.
- داروهای ضدافسردگی مثل فلوکستین و سرترالین (برای درمان افسردگی، اضطراب و اختلالات وسواسی): ممکن است رهاکین باعث افزایش یا کاهش اثر این داروها شود یا عوارض روانی مثل بی‌قراری یا نوسانات خلقی را تشدید کند.
- داروهای ضد جنون مانند کلوزاپین و ریسپریدون (برای درمان اسکیزوفرنی و اختلالات شدید روانی): احتمال دارد اثربخشی این داروها تغییر کند و همچنین عوارضی مانند خواب‌آلودگی یا افت فشار تشدید شود.
- سایر داروهای ضد صرع مانند لاموتریژین (برای پیشگیری از تشنج و تثبیت خلق در اختلال دوقطبی): مصرف هم‌زمان با رهاکین ممکن است خطر عوارض پوستی شدید (مثل راش یا بثورات خطرناک) را افزایش دهد و نیاز به تنظیم دقیق دوز دارد.
- رقیق‌کننده‌های خون مثل وارفارین (برای جلوگیری از تشکیل لخته خون): مصرف هم‌زمان ممکن است باعث افزایش خطر خونریزی شود، بنابراین باید آزمایش‌های انعقاد خون به‌صورت منظم انجام شود.
- سایمتیدین و اریترومایسین (سایمتیدین برای درمان زخم معده و ریفلاکس – اریترومایسین یک آنتی‌بیوتیک): این داروها می‌توانند با کند کردن تجزیه رهاکین در بدن، باعث افزایش سطح آن در خون شوند و عوارض آن را بیشتر کنند.
- کلروکین و کوینین (برای درمان یا پیشگیری از مالاریا): ممکن است اثرگذاری داروها بر یکدیگر تأثیر بگذارد و نیاز به بررسی و نظارت دقیق پزشک دارد.
- آسپرین و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن (برای کاهش درد، تب یا التهاب): مصرف هم‌زمان ممکن است خاصیت رقیق‌کنندگی خون رهاکین را تشدید کرده و احتمال خونریزی را افزایش دهد.
مصرف قرص رهاکین اعتیادآور است؟
خیر، قرص رهاکین (سدیم والپروات) به‌خودی‌خود اعتیادآور نیست، یعنی مصرف آن وابستگی جسمی یا روانی مانند مواد مخدر یا داروهای آرام‌بخش ایجاد نمی‌کند، به‌ویژه زمانی که تحت‌نظر پزشک و با دوز مناسب تجویز شود.
اما نکته مهم این است که قطع ناگهانی این دارو ممکن است باعث برگشت علائم عصبی مانند اضطراب، تحریک‌پذیری یا حتی تشنج شود، به‌ویژه در افرادی که آن را برای بیماری‌های عصبی یا به‌عنوان کمک در ترک اعتیاد مصرف می‌کنند. به همین دلیل، قطع مصرف رهاکین باید به‌صورت تدریجی و با نظارت پزشک انجام شود تا بدن بتواند به‌درستی با کاهش دارو سازگار شود.
در نتیجه، اگرچه رهاکین وابستگی و اعتیاد به معنای رایج ایجاد نمی‌کند، اما تغییر در مصرف آن بدون نظر پزشک می‌تواند مشکلات جدی به وجود آورد.
داروی جایگزین رهاکین برای مدیریت علائم ترک اعتیاد
اگر به هر دلیلی مصرف قرص رهاکین (سدیم والپروات) برای بیمار مناسب نباشد یا نیاز به درمان جایگزین وجود داشته باشد، داروهای دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند به کنترل علائم روانی و جسمی ناشی از ترک اعتیاد کمک کنند. این داروها بسته به نوع علائم و شرایط فردی توسط پزشک انتخاب می‌شوند.
داروهای جایگزین رهاکین:
- لیتیوم (برای تثبیت خلق در اختلال دوقطبی): این دارو به کنترل نوسانات شدید خلقی، عصبانیت و تحریک‌پذیری که در زمان ترک مواد ممکن است تشدید شود، کمک می‌کند.
- لاموتریژین (داروی ضدتشنج و تثبیت‌کننده خلق): در افرادی که دچار نوسانات خلقی یا افسردگی هستند، می‌تواند به بهبود ثبات روانی در دوران ترک اعتیاد کمک کند.
- متادون (داروی جایگزین برای ترک مواد افیونی): برای سم‌زدایی و درمان نگهدارنده در افرادی که وابسته به مواد مخدر مانند تریاک و هروئین هستند، استفاده می‌شود و شدت علائم ترک را کاهش می‌دهد.
- بوپرنورفین (داروی نیمه‌محوری برای ترک اوپیوئید): شبیه متادون عمل می‌کند، اما با عوارض کمتر، به کاهش میل به مصرف مواد مخدر کمک می‌کند و در برنامه‌های ترک طولانی‌مدت استفاده می‌شود.
- داروهای ضداضطراب مانند SSRIs (مانند فلوکستین یا سرترالین – برای درمان اضطراب و افسردگی): این گروه دارویی با افزایش سروتونین (یک ماده شیمیایی آرام‌بخش در مغز) به کاهش اضطراب، بی‌خوابی و افسردگی در دوران ترک کمک می‌کند. مصرف آن‌ها باید با تجویز و نظارت پزشک انجام شود.
جمع‌بندی
قرص رهاکین (سدیم والپروات) دارویی مؤثر در تثبیت خلق و کاهش تحریک‌پذیری عصبی است که می‌تواند در فرایند ترک اعتیاد، به‌عنوان درمان کمکی بسیار مفید باشد. این دارو اگرچه اعتیادآور نیست، اما قطع ناگهانی یا مصرف خودسرانه آن ممکن است خطراتی به همراه داشته باشد.
آگاهی از موارد منع مصرف، عوارض جانبی، تداخلات دارویی و گزینه‌های جایگزین از اهمیت بالایی برخوردار است. آنچه اهمیت دارد، استفاده از رهاکین تحت‌نظر پزشک و در چارچوب یک برنامه درمانی جامع است که شامل مشاوره روان‌شناختی، حمایت خانوادگی و مراقبت پزشکی می‌شود.
مرکز ترک اعتیاد تهران با بهره‌گیری از تیم تخصصی، فضای درمانی امن و برنامه‌های علمی، همراه مطمئن شما در مسیر ترک اعتیاد و بازگشت به زندگی سالم است.
