زولپیدم با نام تجاری آمبین یکی از انواع داروهای خوابآور است که معمولاً برای درمان بیخوابیهای کوتاهمدت استفاده میشود و تأثیر مشابه این دارو مانند داروهای پزشکی بنزودیازپین است که البته زولپیدم عوارض بسیار کمتری نسبت به بقیه داروهای هم خانواده خود دارد.
با این وجود باید دقت داشته باشید که زولپیدم هم مثل سایر داروهای خوابآور دیگر میتواند ایجاد اعتیاد کند و این اعتیاد معمولاً در کمتر از دو هفته برای فرد اتفاق میافتد، اما فرد مصرفکننده زمانی متوجه اعتیاد میشود که دقیقاً زمان مصرف دارو به اتمام رسیده است و متوجه بیخوابیهای شبانه میشود، یعنی دیگر بدون قرص نمیتواند بخوابد.
زولپیدم چیست؟
زولپیدم یک داروی خوابآور است که بیشتر برای درمان کوتاهمدت بیخوابی تجویز میشود. این دارو برخلاف داروهای قدیمیتر مثل بنزودیازپینها، به گروهی به نام «Z-drugs» تعلق دارد و روی گیرندههای خاصی در مغز (گیرندههای GABA-A که مسئول آرامسازی فعالیت عصبی هستند) اثر میگذارد تا فرد راحتتر به خواب برود.
زولپیدم دارای نیمهعمر بین ۲ الی ۳ ساعت است و میزان مدتی که میتواند اثر خود را بگذارد بین ۱۵ الی ۲۰ دقیقه خواهد بود و بیشتر جهت درمان بیخوابیهای شبانه توسط پزشک تجویز میشود که دو نوع معمول از این قرص جهت درمان بیخوابی وجود دارد که عبارتاند از:
- انتشار سریع که در این صورت اثرات قرص با سرعت در بدن انتشار مییابد و معمولاً برای کسانی تجویز میشود که برای خواب شبانه مشکل دارند.
- انتشار طولانی که مختص افرادی است که برای خواب عمیق مشکل دارند و مکانیسم دارو به صورتی است که در فواصل مشخص در بدن فرد آزاد میشود.
اشکال دارویی زولپیدم
زولپیدم یک داروی خوابآور است که برای درمان کوتاهمدت بیخوابی استفاده میشود. این دارو در شکلها و دوزهای مختلف وجود دارد و بسته به شرایط فرد (مثل سن، جنسیت و وضعیت کبد) مقدار مصرف تغییر میکند.
✔️ قرص معمولی (فوریرهش)
این نوع قرص سریع اثر میکند و بیشتر برای افرادی تجویز میشود که مشکل اصلیشان «به خوابرفتن» است. خانمها معمولاً باید با دوز ۵ میلیگرم شروع کنند، درحالیکه برای آقایان بسته به شرایط ۵ یا ۱۰ میلیگرم تجویز میشود. قرص باید فقط یکبار در شب، درست قبل از خواب مصرف شود.
همچنین فرد باید حداقل ۷ تا ۸ ساعت زمان خواب در پیش داشته باشد، در غیر این صورت احتمال خوابآلودگی و کاهش تمرکز در صبح وجود دارد. در افراد مسن یا کسانی که مشکلات کبدی دارند، حتماً دوز پایینتر (۵ میلیگرم) توصیه میشود.
✔️ قرص پیوستهرهش (Ambien CR)
این قرص آهستهتر حل میشود و مدت بیشتری اثر دارد، بنابراین علاوه بر کمک به «خوابرفتن»، به «خواب ماندن» هم کمک میکند. دوز رایج آن ۱۲٫۵ میلیگرم است، اما در سالمندان یا کسانی که کبدشان ضعیف است مقدار ۶٫۲۵ میلیگرم پیشنهاد میشود. این قرص باید بهصورت کامل بلعیده شود و نباید آن را خرد یا بجوید، چون خاصیت رهش آهستهاش از بین میرود.
✔️ قرص زیرزبانی
قرص زیرزبانی Edluar زیر زبان قرار میگیرد تا سریع جذب شود و نیاز به بلعیدن با آب ندارد. اثرش مشابه قرص معمولی است و برای کسانی تجویز میشود که مشکل اصلیشان «به خوابرفتن» است. خانمها باید با دوز ۵ میلیگرم شروع کنند و آقایان میتوانند بسته به نیاز ۵ یا ۱۰ میلیگرم مصرف کنند.
✔️ قرص زیرزبانی مخصوص نیمهشب (Intermezzo)
این نوع قرص برای کسانی طراحی شده که نیمهشب بیدار میشوند و دیگر نمیتوانند بخوابند. دوز آن برای خانمها ۱٫۷۵ میلیگرم و برای آقایان ۳٫۵ میلیگرم است. شرط اصلی استفاده این است که حداقل ۴ ساعت تا زمان بیداری باقیمانده باشد. این دارو نباید بیش از یکبار در طول شب مصرف شود.
✔️ اسپری دهانی
هر پاف آن ۵ میلیگرم دارو دارد. دوز رایج بزرگسالان ۱۰ میلیگرم (دو پاف) قبل از خواب است. اما در سالمندان یا افراد دارای مشکل کبدی، دوز پایینتر یعنی ۵ میلیگرم (یک پاف) توصیه میشود. قبل از اولین استفاده باید اسپری آمادهسازی شود (چند پاف اول برای آمادهسازی مصرف میشود).
آیا به مصرف زولپیدم نیاز داریم؟
در پاسخ به این سؤال باید بگوییم، نهتنها برای درمان اختلال خواب، بلکه برای بهبود سایر اختلالات روحی بهتر است تا جایی که ممکن است به دنبال روشهایی باشیم که اعتیاد به دارو را به همراه نداشته باشد، مگر اینکه مصرف زولپیدم یا آمبین با صلاح دید پزشک در کوتاهمدت باشد.
سوءمصرف زولپیدم، عوارض متعددی برای مصرفکننده به همراه دارد که برخی از مهمترین این عوارض میتوانیم به کمشدن حافظه و یا رفتارهای غیرارادی و نامتعادل در خواب اشاره کنیم و بهخاطر همین دلایل گفته میشود جهت پیشگیری از یک سری عوارض جانبی حتماً باید با پزشک متخصص مشورت کنید تا از علائم مرتبطی مثل خماری و گیجی بعد از خواب جلوگیری شود.
خطرات مصرف زولپیدم یا آمبین
میزان تأثیر مصرف این دارو بسیار سریع است و بین ۱۵ الی ۳۰ دقیقه اثر خود را در بدن نشان میدهد. یکی از علائم خطرناک این دارو واکنش آلرژیک است که حتی در بدن فردی که قبلاً مصرف میکرده است ممکن است خود را نشان دهد. عوارض حاد این دارو هم بر جسم و هم بر روان فرد تأثیرگذار است که در ادامه مقاله به توضیح بیشتر آن میپردازیم.
عوارض مصرف زولپیدم عبارت است از:
- انسداد مجاری تنفسی: سختشدن تنفس به دلیل بستهشدن یا تنگی راههای هوایی (مثلاً در خوابآلودگی عمیق یا واکنش حساسیتی).
- تهوع: احساس ناراحتی معده و دلبههمخوردگی که ممکن است به استفراغ منجر شود.
- خوابآلودگی و کسالت روز بعد: احساس سنگینی و خستگی حتی بعد از بیدارشدن.
- سرگیجه و گیجی: مشکل در تعادل یا احساس منگی.
- سردرد: درد یا فشار در سر.
- طعم تلخ یا خشکی دهان: تغییر حس دهان بعد از مصرف.
- مشکلات گوارشی: شامل اسهال، یبوست یا سوزش معده.
- رؤیاهای غیرعادی یا کابوس: دیدن خوابهای عجیب و گاهی آزاردهنده.
- کاهش تمرکز و کندی واکنش: ممکن است رانندگی یا کار دقیق را سخت کند.
- اختلال حافظه کوتاهمدت: فراموشکردن کارها یا اتفاقات اخیر.
- تغییرات رفتاری: بیقراری، عصبانیت یا تحریکپذیری بیشتر.
- تشدید افسردگی: در افرادی که سابقه افسردگی دارند.
⚠️ هشدار مهم (رفتارهای در خواب)
راهرفتن یا رانندگی در خواب: انجام کارهای پیچیده درحالیکه فرد بیدار نیست؛ میتواند خطرناک یا حتی مرگبار باشد.
عوارض نادر ولی جدی مصرف زولپیدم
- واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی): تنگی نفس، تورم زبان یا گلو که نیاز به اورژانس دارد.
- اختلال تنفسی: مخصوصاً اگر با داروهای آرامبخش یا الکل مصرف شود.
- افتادن و آسیب در سالمندان: به دلیل خوابآلودگی و کاهش تعادل.
آیا زولپیدم اعتیادآور است؟
دلایل تجویز این دارو از سوی پزشک برای ناآرامیهای خواب شبانه است و همچنین برای کسانی که خواب عمیق ندارند. البته گاهی برای افرادی که دارای اضطراب و استرس هستند، نیز تجویز میشود.
اما مصرف غیراصولی و خارج از کنترل پزشک این دارو میتواند وابستگی و اعتیاد را برای فرد به دنبال داشته باشد و شدت اعتیادآوری این دارو بهاندازهای بالا است که حتی مصرف یک عدد بیشتر از تجویز آن، میتواند وابستگی را به همراه داشته باشد.
نشانه اعتیاد به زولپیدم
اعتیاد به زولپیدم با علائم و نشانههایی همراه است که شناخت این علائم میتواند در تشخیص اعتیاد و انجام اقدامات درمانی همچون، مراجعه به کلینیک ترک اعتیاد بهمنظور ترک زولپیدم بسیار مؤثر باشد.
- رسیدن بهتنهایی و انزوا
- دوری از خانواده و اجتماع
- گرفتن دارو از دوستان و دیگران
- افسردگی بعد از مدت کوتاهی
نصفکردن قرص زولپیدم
بسیاری از افراد برای بلع بهتر و یا برای ایجاد صرفهجویی در مصرف قرص آن را نصف میکنند و سپس مصرف میکنند. اما اگر دارو طبق نظر پزشک باید کامل مصرف شود.
در برخی از مواقع نصفکردن قرص میتواند با عوارض زیادی برای مصرفکننده به همراه داشته باشد که یکی از این عوارض ناراحتیها و سوزشهای دستگاه گوارشی است؛ بنابراین بهتر است از نصفکردن قرص زولپیدم خودداری کرده و آن را بهصورت کامل با یک لیوان آب مصرف کنید.
آیا آمبین یا زولپیدم موجب اوردوز میشود؟
دقت کنید که سوءمصرف هر دارو دارای یک سری عوارض جانبی است که اگر بدون تجویز اصولی پزشک مصرف شود امکان اوردوز آن نیز وجود دارد.
میزان مصرف هر دارویی به عوامل متعددی بستگی دارد که برخی از مهمترین آنها عبارتاند از:
- جنسیت
- میزان سن بیمار
بنابراین دارویی مثل آمبین اگر خارج از تجویز پزشکی انجام شود و یا به مرحله سوءمصرف دارو منجر شود، امکان اوردوز وجود دارد که علائم اوردوز آمبین عبارتاند از:
- بیهوشی
- آپنه یا وقفه تنفسی
مصرف همزمان زولپیدم با الکل
همانطور که در قسمتهای قبلی مقاله هم اشاره شد، برخی در مصرف دارو زیادهروی میکنند و برای رسیدن به حالت سرمستی آن را با الکل ترکیب میکنند که امکان اوردوز و خطرات احتمالی مرگ در این شرایط بالا خواهد رفت.
برای همین منظور بهترین راه مصرف این دارو اقدام طبق تجویز پزشک است؛ اما اگر نسبت به مصرف آن بیاحتیاطی کردید، باید سریعاً به فکر درمان باشید.
علائم سوءمصرف زولپیدم
از علائم شایع و واضح در مصرف زولپیدم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضعف بدنی و خوابآلودگی بیش از حد
- عدم هماهنگی بین حرکات بدن و لرزش شدید بدنی
علائم نامبرده تنها بخش اندکی از عوارض سوءمصرف زولپیدم است که برای تشخیص بهتر و درمان بهتر باید فرد مصرفکننده در مرکز ترک زولپیدم مورد معاینه و مشاوره قرار بگیرد.
یکی از خدمات ارائه شده در مرکز ترک اعتیاد تهران، ترک زولپیدم تحتنظر روانپزشک متخصص درمان اعتیاد و تیم روانشناس با پرستاری شبانهروزی است.
روش های ترک وابستگی به زولپیدم
ترک زولپیدم نیازمند یک برنامهٔ دقیق و چندمرحلهای است تا بدن و ذهن بهتدریج خود را با شرایط بدون دارو سازگار کنند. یکی از روشهای اصلی، کاهش تدریجی دوز دارو است؛ یعنی مقدار دارو بهآرامی و زیر نظر پزشک کم میشود تا علائم ترک شدید ایجاد نشود.
در مواردی، از دارودرمانی برای کنترل اضطراب، بیخوابی یا سایر عوارض استفاده میشود. در کنار آن، رواندرمانی نقش بسیار مهمی دارد:
- CBT (رفتاردرمانی شناختی) به فرد کمک میکند الگوهای فکری و رفتاری مرتبط با مصرف دارو را تغییر دهد.
- گروهدرمانی باعث میشود فرد از حمایت دیگران با تجربه مشابه بهرهمند شود.
- خانوادهدرمانی نیز به بهبود روابط و پشتیبانی خانوادگی کمک میکند.
- همچنین روشهای نوین مانند نوروفیدبک و بیوفیدبک میتوانند با آموزش مغز و بدن، استرس و بیخوابی را کاهش دهند و روند ترک را آسانتر کنند.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با وابستگی به زولپیدم روبهرو هستید، کلینیک ترک اعتیاد طلوع با تیمی تخصصی، امکانات پیشرفته و روشهای علمی در کنار شماست. همین حالا برای دریافت مشاوره اولیه رایگان تماس بگیرید و اولین قدم را برای شروع یک زندگی سالم و بدون وابستگی بردارید.
جمعبندی
زولپیدم یک داروی خوابآور است که عمدتاً برای درمان بیخوابیهای کوتاهمدت تجویز میشود. این دارو با تأثیر بر گیرندههای خاص مغز به افراد کمک میکند تا راحتتر به خواب روند. درحالیکه زولپیدم عوارض کمتری نسبت به داروهای مشابه دارد، مصرف طولانیمدت آن میتواند منجر به اعتیاد شود.
از طرفی، این دارو ممکن است عوارضی مانند خوابآلودگی، سرگیجه، تغییرات رفتاری و در موارد نادر مشکلات تنفسی یا آلرژیک ایجاد کند. اگرچه مصرف صحیح زولپیدم میتواند مفید باشد، ترک آن باید تحتنظر پزشک و با برنامهای تدریجی انجام شود.
با استفاده از روشهایی مانند کاهش تدریجی دوز، رواندرمانی و درمانهای نوین مانند نوروفیدبک، میتوان به افراد کمک کرد تا از وابستگی به این دارو رهایی یابند. در این مسیر، کلینیک ترک اعتیاد طلوع با تیمی متخصص در کنار شماست تا از طریق مشاوره و درمانهای علمی، اولین گام را بهسوی زندگی سالم بردارید.
📌 منبع: Zolpidem (oral route)
